Diabetes mellitus ontstaan na behandeling met clozapine

Curaçao, mei 2000,

Met belangstelling lazen wij het artikel van Brugman et al. (2000:437-9) over het mogelijk ontstaan van hyperglykemie in samenhang met clozapinegebruik. Evenals Ai et al. zijn zij van mening dat het hier een zeldzame bijwerking zou betreffen.1 Wij delen deze mening echter niet gezien onze waarnemingen in de Curaçaose populatie.

Van de bij ons met clozapine behandelde patiënten (n = 23) (zowel in de ambulante setting als op de afdelingen met een korte, gemiddelde of lange opnameduur) zagen wij na aanvang van het clozapinegebruik bij 4 patiënten een aanzienlijke verhoging van de bloedglucosewaarden die nog net binnen de normaalwaarde viel, bij 6 patiënten een verhoging die boven de maximumreferentiewaarde uitkwam en bij 2 patiënten irreversibele hyperglykemieën (diabetes mellitus) ontstaan. Bij één patiënte was er preëxistente diabetes mellitus: zij moest opnieuw worden ingesteld omdat de bloedglucosewaarden sterk stegen na aanvang van de therapie met clozapine. Bij het merendeel (16) van de patiënten waren de bloedglucosewaarden vóór aanvang van de behandeling met clozapine bekend.

In de Curaçaose populatie is een aantal mogelijke risicofactoren voor het ontstaan van deze bijwerking aan te wijzen: de verhoogde prevalentie van diabetes, het frequent voorkomen van obesitas en de grote vertegenwoordiging van individuen van (gedeeltelijk) Afrikaanse herkomst. Voorts kan een aantal selectiemechanismen een rol spelen: het is bekend dat bij diabetes meer kans op tardieve dyskinesie bestaat:2 relatief meer mensen met diabetes zouden op grond van tardieve dyskinesie in aanmerking komen voor behandeling met clozapine. Voorts wordt tardieve dyskinesie mogelijk meer gezien bij personen van Afrikaanse herkomst.3

Brugman et al. vinden het vooralsnog te prematuur om bij behandeling met clozapine standaard de glucosespiegel te bepalen. Wel bevelen zij aan bij patiënten met een positieve familieanamnese voor diabetes mellitus, met verminderde glucosetolerantie of obesitas, de glucosespiegel tijdens behandeling met clozapine te bewaken. Op basis van onze waarnemingen pleiten wij er echter voor standaard bij elk individu vóór aanvang van en tijdens de behandeling met clozapine glucosewaarden te bepalen. Wij zijn het met de auteurs eens dat nader onderzoek naar de relatie tussen glucosemetabolisme, schizofrenie en antipsychotica (en met name clozapine en de andere atypische antipsychotica) wenselijk is. Wij zouden eraan willen toevoegen dat het van belang lijkt dit onderzoek uit te voeren bij verschillende etnische groepen (en met name die van (gedeeltelijk) Afrikaanse herkomst) dan wel in een gemengde populatie zoals op Curaçao, maar in toenemende mate ook in Nederland bestaat.