artikel
Alles is giftig, slechts de dosis maakt dat iets niet giftig is. Met dit adagium van de rondtrekkende arts, theoloog, alchemist en astroloog Paracelsus begint nog altijd menig toxicologiehandboek. Het is niet verwonderlijk dat juist deze arts zich dit realiseerde, aangezien zijn therapeutisch arsenaal vooral bestond uit kwik, zwavel en arsenicum. Syfilis behandelen met arsenicum bleek destijds effectief, maar wel uiterst gevaarlijk.
De dosis speelde ook een rol bij mijn eerste werkzaamheden als promovendus. De hoogleraar farmacologie kwam poolshoogte nemen van de proeven die ik deed op het lab en informeerde naar de uitkomsten. Ik moest helaas zeggen dat de stof die ik onderzocht niet veel effect had. ‘Double the dose’ was zijn gevleugelde oplossing van dit probleem. Dat klopte ook deze keer: hoe hoger de dosis, hoe groter het effect. Waarschijnlijk is mijn interesse in de toxicologie zo ontstaan. Geneesmiddelen worden bij hogere doseringen vaak minder specifiek en bijwerkingen treden meer op de voorgrond. Wat bepaalt de optimale dosis voor de patiënt?
Veel weten we nog niet, maar het metabolisme is zeker van belang. Of iemand de enzymen heeft die verantwoordelijk zijn voor het metabolisme van geneesmiddelen, bepalen we echter niet. Daardoor weten we niet of de standaarddosis wellicht veel te hoog is. Dit polymorfisme is tegenwoordig eenvoudig te meten. Waarom doen we dat eigenlijk niet?
Je kunt toch op je klompen aanvoelen dat niet iedereen gebaat is bij eenzelfde dosis. Als ik samen met vijfdejaars geneeskundestudenten het Farmacotherapeutisch Kompas lees, merk ik dat studenten de metaboliserende enzymen vaak helemaal niet kennen. Ze vragen vertwijfeld wat een CYP2D6 is en weten niet dat 7% van de mensen dit metaboliserende enzym mist. Wat een ‘langzame metaboliseerder’ is, begrijpen ze al helemaal niet. Bij afgestudeerde artsen zal de kennis vast niet veel beter zijn.
Ik merk dat interacties tussen geneesmiddelen niet herkend worden. Waarom weet niet iedere arts dat de combinatie van een ACE-remmer met een diureticum en een NSAID fataal kan aflopen? In Australië staat dit niet voor niets bekend als de ‘tripple whammy’ therapie.
Alles is giftig. De giftigheid van stoffen zoals geneesmiddelen is afhankelijk van het individu en van het gelijktijdige gebruik van andere geneesmiddelen of de voeding die genuttigd wordt. Er is tegenwoordig meer dan voldoende kennis om de interacties tussen geneesmiddelen in te kunnen schatten. De dosis van geneesmiddelen kan worden geoptimaliseerd voor de individuele patiënt. Ongeveer 6 % van de ziekenhuisopnames is gerelateerd aan verkeerd gebruik van geneesmiddelen. Voor ouderen ligt dat percentage nog veel hoger. Ongeveer de helft van deze gevallen is te voorkomen. Waarom komen we dan niet in actie? Wordt het niet de hoogste tijd dat u eindelijk de juiste dosis voorschrijft?
Hier past mijn dosisadvies voor de arts: denk meer na, ook in dit opzicht geldt ‘double the dose’. Dan begint u vanzelf een oplettende respons als effect te vertonen. Mijn leermeester had gelijk.
Reacties