Primaire Preventie

Elk jaar overlijden er in Nederland minstens 20.000 mensen als gevolg van roken. Elk jaar slagen er 50-100 duizend mensen in definitief het roken te staken. Ondertussen daalt het aantal rokers in Nederland de laatste jaren in het geheel niet: het aantal blijft hangen op 28%. In Amerika is dat percentage nu gedaald tot 11%. Het achterblijven van Nederland is te verklaren doordat de aanwas in Nederland bij de jeugd enorm is. Door de tolerante houding van de overheid zijn op elke straathoek voor een zacht prijsje ‘kankerstokjes’ te koop. Uitgestald in de supermarkt geven ze het idee een levensmiddel te zijn, een basisbehoefte. Hoe vaker een jong kind de supermarkt bezoekt, hoe groter de kans is dat hij of zij gaat roken. Sommige boekwinkels verkopen meer sigaretten dan boeken. De accijnzen gaan mondjesmaat omhoog, terwijl is aangetoond dat een forse prijsstijging ineens extreem effectief is. Maar dat zou de tabaksindustrie écht schaden. De tabaksindustrie huilt krokodillentranen als ze beweert de schade van roken te willen beperken; als je echt wilt weten hoe zij met de jeugd omgaan hoef je maar naar de Derde wereld te kijken. Vanaf 9 jaar kun je daar op de hoek bij scholen sigaretten per stuk kopen. Hoe jonger je begint hoe ernstiger de verslaving er in hakt. Na het 18e jaar begint vrijwel niemand meer.

Wij richtten de Stichting Rookpreventie Jeugd op met primaire preventie als doel. Wij bezochten de minister van VWS op de dag van de discussie in de Tweede Kamer over het terugdraaien van het rookverbod in kleine cafés. Het werd al snel duidelijk dat ook minister Schippers het een basisrecht vindt om te roken, en dat gaan roken volledig berust op de vrije wil. Wij gaven aan dat er maar één moment is van vrije wil: het beginnen aan je eerste pakje sigaretten. En dat doe je dan in een periode waarin je prefrontale cortex nog even met ‘vakantie’ is. Het gebied waarmee de adolescent kan plannen, in de toekomst kan kijken en zijn daden kan overzien is immers tot zijn 22e veel minder actief. Het slechtste moment om met roken te beginnen is dus tijdens de adolescentie. Onder druk van de peergroup starten pubers met het gebruiken van een verslavend product waar later bijna niemand meer mee kan stoppen.

De oplossing is zo eenvoudig: maak het pakje 2 keer zo duur, maak het onzichtbaar bij de supermarkten, zorg dat de schoolpleinen rookvrij zijn en zorg dat het horecarookverbod gehandhaafd blijft. Als je het verdrietig vindt voor mensen met een lage sociaaleconomische status zijn er volgens ons betere middelen om de sociale ongelijkheid te verminderen dan de verkoop van goedkope sigaretten. Wij hebben de minister vooralsnog niet op andere gedachten kunnen brengen. Het zou goed zijn als meerdere artsen in de publiciteit treden en als de grote fondsen zoals KWF kankerbestrijding, de Hartstichting en het Astmafond nog meer focussen op rookpreventie. Ondertussen proberen wij via de (social) media meer bereik te krijgen. Voorkomen is beter dan niet meer beter kunnen maken.