Postoperatieve pijnbestrijding: richtlijnen, organisatie en technieken

Postoperative pain is one of the most frequent complications immediately following surgery.
Postoperative pain causes discomfort for the patient and can bring about increased postoperative morbidity. For this reason suppression of postoperative pain is an important part of modern perioperative medicine.
It is appropriate that a chapter entitled 'Postoperative pain' has been included in the Key Performance Indicators employed by the Dutch Health Care Inspectorate.
Two pain measurement tools which are often used are the 'Numerical rating scale' (NRS), and the visual analogue scale (VAS). The nursing profession prefers the NRS because it is quicker and easier to administer.
Powerful synthetic opioids such as fentanyl, sufentanil en remifentanil are mostly used for pain control during the perioperative period. Immediately following the operation these are usually replaced by morphine or piritramide. The Dutch Institute for Healthcare Improvement (CBO) guideline recommends choosing one basic opioid for postoperative pain control within an institution.
It is recommended to use opioids in combination with non-opioids in order to minimize the occurrence of side-effects (balanced analgesia).
Epidural pain control and other regional nerve blocks are very effective in control of postoperative pain.
In a number of cases patient-controlled analgesia (PCA) can be employed, for instance via the intravenous or epidural route.

Samenvatting

Een van de frequentste complicaties direct na een operatie is het optreden van pijn.
Postoperatieve pijn leidt tot ongemak voor de patiënt en kan ook verhoogde morbiditeit teweegbrengen. Daarom vormt bestrijding daarvan een belangrijk onderdeel van de perioperatieve geneeskunde.
Terecht is dan ook een hoofdstuk 'Pijn na een operatie' opgenomen in de prestatie-indicatoren van de Inspectie voor de Gezondheidszorg.
Twee vaak gebruikte pijnscores zijn een schaal voor numerieke scoring ('Numerical rating scale'; NRS) en de visueel analoge schaal (VAS). De verpleging prefereert de NRS, omdat hij sneller en gemakkelijker af te nemen is.
Voor de peroperatieve pijnbestrijding worden meestal de sterke synthetische opioïden gebruikt, zoals fentanyl, sufentanil en remifentanil. In de periode direct na de operatie schakelt men meestal over op morfine of piritramide. In de richtlijn van het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO wordt aangeraden om binnen een instituut voor één basisopioïd bij postoperatieve pijnbehandeling te kiezen.
Het wordt aangeraden opioïden en niet-opioïden te combineren om zo weinig mogelijk bijwerkingen te hebben (gebalanceerde analgesie).
Locoregionale technieken zoals epidurale pijnbestrijding en perifere zenuwblokkades zijn zeer effectieve methodes voor postoperatieve pijnbestrijding.
In een aantal gevallen kan door de patiënt ook zelfgecontroleerde analgesie (PCA) worden ingezet, bijvoorbeeld langs intraveneuze of epidurale weg.