Waarom dit onderzoek?
1 op de 5 Nederlandse huisartsen heeft klachten van burn-out, waardoor burn-out tweemaal vaker voorkomt onder huisartsen dan bij de algemene bevolking. Burn-out bestaat uit emotionele uitputting, mentale distantie en een verminderd gevoel het werk goed te kunnen volbrengen. Burn-out kan leiden tot medische fouten en een verminderde kwaliteit van patiëntenzorg. Uit buitenlands onderzoek blijkt dat mindfulnessgebaseerde stressvermindering (‘mindfulness-based stress reduction’, MBSR) burn-outklachten kan verminderen onder artsen. Mindfulness is het gericht aandacht schenken aan het hier en nu, op een niet-oordelende wijze.
Onderzoeksvraag
Wat is de haalbaarheid en de effectiviteit van MBSR bij Nederlandse huisartsen met klachten van burn-out?
Hoe werd dit onderzocht?
In een wachtlijstgecontroleerde pre-poststudie werden 580 huisartsopleiders van het Radboudumc en het VUmc uitgenodigd voor deelname aan een MBSR-training (ongeveer 30 h in 2 maanden). Van hen meldden 50 huisartsopleiders zich aan (66% man, gemiddeld 55 jaar oud en 24 jaar praktijkervaring). 30 huisartsopleiders begonnen in het voorjaar en vormden de interventiegroep, en 20 begonnen in het najaar en vormden de wachtlijstcontrolegroep. De deelnemers vulden vóór en na de training- of wachtperiode onlinevragenlijsten in over burn-out, bevlogenheid, empathie en mindfulnessvaardigheden. Kwalitatief onderzoek beschreef de ervaringen van de huisartsen met deze training.
Belangrijkste resultaten
De interventiegroep had bij aanvang meer burn-outklachten dan de controlegroep. Wanneer werd gecontroleerd voor deze verschillen, verbeterde de interventiegroep zich meer dan de controlegroep: depersonalisatie nam sterker af (-1,42; 95%-BI: -2,72- -0,21), toewijding nam toe (2,17; 95%-BI: 0,51-3,83), evenals mindfulnessvaardigheden (6,90; 95%-BI: 1,42-12,37). Huisartsen ervaarden de training als positief voor hun welzijn en voor hun compassie voor zichzelf en anderen.
Consequenties voor de praktijk
De effecten van de mindfulnesstraining, een relatief omvangrijke nascholing, waren in deze studie beperkt. Gerandomiseerd onderzoek moet volgen, alsmede onderzoek naar de oorzaken van burn-out onder huisartsen. Voor huisartsen met burn-outklachten die gemotiveerd zijn voor training, kan MBSR een zinvolle optie zijn, omdat deze aanpak lijkt te leiden tot een beter welzijn en toegenomen bevlogenheid in hun werk.
Literatuur
Verweij H, Waumans RC, Smeijers D, Lucassen PL, Donders AR, van der Horst HE, et al. Mindfulness-based stress reduction for GPs: results of a controlled mixed methods pilot study in Dutch primary care. Br J Gen Pract. 2016;66:e99-105. Medline
Artikelinformatie
Reacties
RCT mindfulness noodzakelijk en wenselijk
Graag dank ik dhr Hengeveld voor zijn kritische reactie. Zoals ik reeds stelde zijn de effecten van mindfulness bij burn-outklachten onder huisartsen beperkt en is verder onderzoek geïndiceerd. Ik ben het met hem eens dat een pre-post design onvoldoende is om de training te gaan aanraden voor huisartsen met burn-outklachten. Aandacht en onderlinge interactie binnen de groep kunnen op zichzelf al een mogelijke oorzaak zijn van de effecten, zeker wanneer men dit vergelijkt met een groep wachtlijst-deelnemers waarin niets gebeurt, namelijk geen groepsbijeenkomsten tijdens het wachten. Juist om deze reden moet er een echte RCT komen om de rol van aandacht en interactie uit te schakelen als oorzaak van de verbeteringen.
Dat een dergelijke RCT bittere noodzaak is, behoeft geen uitleg: de prevalentie van burn-out onder huisartsen is hoog. Het kwalitatieve onderdeel van dit onderzoek is bemoedigend: huisartsen voelden na mindfulness meer mededogen met zichzelf en met hun patiënten. Een mooi resultaat anno 2016 waarin de huisarts steeds meer taken krijgt. De balans in alle mogelijke hectiek bewaren lijkt mij goud waard.
Slecht onderzoek mindfulness
Erg treurig dat dit referaat zonder de essentiele kritiek op de zwakke methodologie van het besproken onderzoek wordt geplaatst. Wanneer mindfulness bij huisartsen met burn-outklachten wordt vergeleken met een wachtlijstcontrole kan er geen conclusie over de werkzaamheid worden getrokken. Immers: het is niet uitgesloten dat het (overigens niet erg indrukwekkende) effect geheel aan de placebowerking van de interventie is toe te schrijven. Treurig dat het Br J Gen Pract het heeft geplaatst en dat het nu in het NTvG wordt samengevat. Mindfulness is al zo'n modieuze hype die als panacee wordt aangeboden, en nu zullen veel huisartsen ook nog het idee hebben dat het om een evidence-based werkzame interventie gaat. Qoud non!