Geneesmiddelen in de Rijn

In het stroomgebied van de Rijn gebruiken Zwitserse, Duitse en Nederlandse waterbedrijven Rijnwater als bron voor drinkwater. In Nederland zijn 3,8 miljoen inwoners voor drinkwater afhankelijk van de Rijn. De rivier wordt echter ook gebruikt om afvalwater af te voeren naar zee. Hoewel het afvalwater gezuiverd wordt bevat het veel resten van medicijnen en röntgencontrastmiddelen. Ongeveer 25% van de in het stroomgebied 20 meest gebruikte geneesmiddelen komt via de afvalwaterzuivering in het Rijnwater terecht. Per geneesmiddel ligt het teruggevonden percentage tussen 1 en 70.

Dat blijkt uit onderzoek dat KWR Watercycle Research Institute, RIVM en Het Waterlaboratorium RIWA Rijn in de afgelopen 7 jaar hebben uitgevoerd. Daarvoor werden per maand op 10 plaatsen monsters genomen die onderzocht werden op 128 verschillende medicijnen, röntgencontrastmiddelen en endocrien verstorende stoffen.

Bij meetpunt Lobith passeren jaarlijks: 61.500 kg röntgencontrastmiddelen (48% van de consumptie), 8690 kg antibiotica (18 %), 6970 kg bètablokkers (17%), 6780 kg cholesterolverlagers (11%), 6184 kg anti-epileptica (14%) en 5610 kg pijnstillers (6%). Omdat via de Rijn meer dan 2000 m³ water per seconde - meer dan 60 miljard m³ per jaar - ons land binnenkomt, betekent dit dat over een heel jaar meerdere tonnen röntgencontrastmiddelen en andere geneesmiddelen via de Rijn worden afgevoerd richting Noordzee.

In de 7 jaar dat gemeten werd namen de afgevoerde hoeveelheden van de röntgencontrastmiddelen iohexol en iomeprol met een factor 2,5 toe. Wat aangeeft dat de relatief nieuwe middelen steeds vaker gebruikt worden. De totale hoeveelheden van de ontstekingsremmers diclofenac en ibuprofen, de antibiotica trimethoprim en erythromycine A en de cholesterolverlager bezafibraat zijn in de winter hoger dan in de zomer. Deze variatie is waarschijnlijk het gevolg van seizoensgebonden consumptiepatronen in combinatie met temperatuur gereguleerde afbraak in de afvalwaterzuivering.

Tussen Basel en Lobith neemt de concentratie aan geneesmiddelen sterk toe, waarna het stroomafwaarts langzaam afneemt. Een uitzonderling geldt voor de bètablokkers metoprolol en sotalol waarvan de concentraties bij meetpunt Nieuwegein (Lek) 2 keer hoger zijn dan bij Lobith. Dit wijst erop dat de Nederlandse consumptie van die middelen hoger ligt dan de Duitse. Hetzelfde geldt voor de endocrien verstorende chemicaliën Bisphenol A, DEHP en 4-tert-octylphenol. De laagste concentratie geneesmiddelen wordt gemeten bij Andijk (Ijsselmeer).

Of de aanwezigheid van geneesmiddelen in de Rijn consequenties heeft voor de gezondheid van de consument, daar gaat het rapport niet op in.

Zie voor het rapport: http://www.riwa-rijn.org/e_publikaties/169_pharmas_trends.pdf