Gebruik van geneesmiddelen voor het verbeteren van sportprestaties

Arnhem, oktober 1997,

Aan erytropoëtine (EPO) wordt in het artikel van Kuipers en Hartgens (1997:1965-8) een ergogeen effect toegekend, onder verwijzing naar een artikel van Ekblom.1 Het betreffende onderzoek was echter niet dubbelblind uitgevoerd.

Leunissen (Maastricht) deed onderzoek bij patiënten met een slechte nierfunctie die EPO toegediend kregen.2 Behalve de nadelige bloeddrukstijging, namen de hartgrootte en het hartminuutvolume (HMV) af; de perifere weerstand nam toe. Het artikel van Leunissen duidt ook aan dat met EPO de hematocrietwaarde (Ht) aanzienlijk stijgt. Pas na 4 maanden trad bij deze patiënten een verbetering op van de inspanningstolerantie. Stijging van de hematocriet en toename van de perifere weerstand zijn uiteraard ongunstig voor de doorbloeding van de spieren van een sporter. EPO is een lichaamseigen stof, die in verhoogde mate wordt aangemaakt indien de sporter langdurig duurprestaties moet leveren, zoals in etappewedstrijden bij wielrenners, waarbij de plasmaconcentratie zich bijna verdubbelt.3

Hoewel de gegevens van patiënten met terminale nierinsufficiëntie niet zonder meer getransponeerd kunnen worden naar gezonde sporters, kan men toch op zijn minst het ondubbelzinnige dopingeffect van het geven van EPO aan een sporter in twijfel trekken. Fysiologische veranderingen in EPO gaan gepaard met duidelijke veranderingen in hematocriet: bij een Ht van 0,45 is de gemiddelde EPO-concentratie 20 mU/ml, bij een Ht van 0,50 is de gemiddelde EPO-concentratie 14 mU/ml.3

Een aantal jaren geleden, werden voor het eerst in ‘beschouwelijke’ artikelen over het falen van de Nederlandse wielrenners en de successen van de Italianen, deze successen toegeschreven aan het gebruik van EPO door de Italianen. Die theorie werd door journalisten opgeblazen tot een vaststaand feit. Uitgaande van de gemiddelde hematocriet van 0,45 van de meeste wielrenners, zou (recent) gebruik van EPO moeten leiden tot een duidelijke verhoging tot boven de 0,50. Aangezien er dit jaar slechts incidenteel hematocrietwaarden boven de 0,50 zijn vastgesteld, heb ik ernstige twijfels aan de sportjournalisten-theorie. Naar mijn mening is het geven van EPO aan een wielrenner te vergelijken met het rijden met een aanlopende rem en behoort het zogenaamde ‘universele gebruik van EPO’ tot de vele sportmythen.

Maastricht, oktober 1997,

Collega Verheij trekt het ergogene effect van erytropoëtine bij sporters in twijfel en baseert zich onder andere op een onderzoek van Leunissen.1 Verschillende onderzoeken tonen aan dat behandeling met EPO bij nierpatiënten tot een verbeterd inspanningsvermogen leidt.2 Het prestatiebevorderende effect wordt zowel bij nierpatiënten als sporters toegeschreven aan de verhoging van de hemoglobineconcentratie.23 Verheij wijst ook op de nadelige effecten van EPO. Bij nierinsufficiëntie is echter sprake van een gestoorde water- en zouthuishouding, gepaard gaande met compensatiemechanismen. Daarvan is bij gezonde sporters geen sprake. De toename van de hemoglobinewaarde lijkt voor de prestatiebe'nvloeding belangrijker dan de beschreven nadelige effecten.

Om trombo-embolische complicaties bij sporters te voorkomen wordt thans bij wielrenners de hematocriet vastgesteld en bij waarden boven de 0,50 wordt een startverbod opgelegd. Het is inmiddels echter bij sporters en begeleiders bekend dat de hematocriet vrij snel verlaagd kan worden door bijvoorbeeld veel drinken of infusie van fysiologisch zout. Daarom wordt intensief gezocht naar betrouwbare methoden om het gebruik van EPO aan te kunnen tonen.