Onafhankelijk, multidisciplinair en betrouwbaar
Ook bij langdurig gebruik van een lage dosering

Ernstige complicaties tijdens methotrexaatbehandeling

Klinische praktijk
Rianne J. Rodenburg
Math J.H. Wijnands
P.L. (Wiek) Rensma
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 2017;161:D575
Abstract
Abstract
Sluiten
Serious complications during treatment with methotrexate: also in chronic low-dosage use

Methotrexate is a frequently prescribed drug and is considered to be safe at a low dosage. However, serious complications may occur during treatment. In this article we describe a 78-year-old male who used low-dose methotrexate for psoriatic arthritis. He died of multi-organ failure caused by sepsis and methotrexate intoxication as a result of deteriorating renal function. The second patient was a 56-year-old male who used low-dose methotrexate for rheumatoid arthritis. This patient developed pancytopenia and methotrexate pneumonitis during treatment with methotrexate. We recommend the frequent monitoring of blood count and renal and liver function tests to detect early deterioration. Furthermore, doctors should be aware of conditions and factors predisposing to methotrexate intoxication, such as impaired kidney function and co-medication. If methotrexate intoxication is suspected, intravenous folinic acid should be administered immediately.

Conflict of interest and financial support: none declared.

Dames en Heren,

Methotrexaat is een frequent voorgeschreven medicijn en vormt de hoeksteen van de behandeling van patiënten met psoriasis of reumatoïde artritis. In lage dosering wordt methotrexaat veilig geacht; er zijn dan relatief weinig bijwerkingen. Dat methotrexaat echter ook in een lage dosering gevaarlijk kan zijn laten wij zien aan de hand van 2 casussen waarin sprake was van ernstige complicaties tijdens methotrexaatgebruik.

Patiënt A was een 78-jarige man die naar de Spoedeisende Hulp kwam vanwege dyspneu en een acute nierfunctiestoornis. Hij was sinds enkele weken toenemend kortademig en had een verminderde eetlust. Zijn voorgeschiedenis vermeldde onder andere diabetes mellitus type 2, hypertensie en artritis psoriatica, waarvoor hij sinds 16 jaar methotrexaat 7,5 mg 1 keer/week en foliumzuur 5 mg 2 keer/week gebruikte. Daarnaast gebruikte hij onder andere metformine 1000 mg 2 dd en lisinopril 20 mg 1 dd. De nierfunctie van patiënt werd tweemaandelijks gecontroleerd; deze was stabiel…

Artikelinformatie
Aanvaard op
In print verschenen in
week 7 2017

Citeer dit artikel als

Ned Tijdschr Geneeskd. 2017;161:D575
Vakgebied
Bewegingsapparaat
Interne vakken
Auteursinformatie

Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis, Tilburg.

Afd. Interne Geneeskunde: drs. R.J. Rodenburg, aios interne geneeskunde; dr. P.L. Rensma, internist-nefroloog.

Afd. Reumatologie: dr. M.J.H. Wijnands, reumatoloog.

Contact drs. R.J. Rodenburg (r.rodenburg@etz.nl)

Belangenverstrengeling

Belangenconflict en financiële ondersteuning: geen gemeld.

Auteur Belangenverstrengeling
Rianne J. Rodenburg ICMJE-formulier
Math J.H. Wijnands ICMJE-formulier
P.L. (Wiek) Rensma ICMJE-formulier
Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG

Ook interessant

Reacties

geachte collega's,

in uw recente casus over MTX intoxicatie (18 feb 2017) beschrijft u niet dat er naast hoge doses folinezuur ook andere maatregelen genomen moeten worden om de ernst van de intoxicatie te bestrijden. Ik verwijs u naar ons artikel over MTX intoxicatie in 2007 (https://www.ntvg.nl/artikelen/beleid-bij-methotrexaatintoxicatie/volled…) met name de tabel op pag 339. Het is voor de lezers zeer belangrijk dit tienstappenplan te volgen. U beschrijft ook niet of de pH van de urine is gecontroleerd in uw patienten en of er bij te lage pH bicarbonaat is gegeven en of er aanvullende maatregelen zijn genomen zoals vermeld in de genoemde tabel. Mijn verzoek is hier de lezers via de website van het NTvG op te wijzen.

met vriendelijke groet, mede namens prof dr Jos H Beijnen, coauteur van het stuk in 2007 over dit onderwerp,

Prof dr Jan HM Schellens

Geachte collega, 

Dank u voor uw reactie en de verwijzing naar uw artikel over behandeling van methotrexaat intoxicatie.

In uw artikel beschrijft u een stappenplan voor de behandeling van methotrexaatintoxicatie bij patiënten die methotrexaat gebruiken in de (hemato)oncologische setting. Patiënten krijgen hierbij korter methotrexaat en in hogere doseringen dan de patiënten met auto-immuun aandoeningen die wij beschrijven.  

Een aantal van uw adviezen in het stappenplan zijn ook in ons artikel terug te vinden. Niet exact weergegeven in een stappenplan, maar we bespreken wel de onderliggende oorzaken van een methotrexaatintoxicatie (o.a. interactie met medicatie en mindere klaring door nierfunctiestoornissen).

In de literatuur zijn meerdere artikelen gepubliceerd over het alkaliniseren van de urine bij patiënten met een methotrexaatintoxicatie. Echter betreft het hier patiënten die een hoge dosis methotrexaat ontvingen. De farmacokinetiek van hoge dosis methotrexaat is anders dan bij lage dosis methotrexaat. Derhalve hebben wij dit niet geëxtrapoleerd naar onze patiënt populatie.

Nogmaals dank ik u voor uw reactie. Ik denk dat het goed is dat ook uw artikel onder de aandacht wordt gebracht zodat collegae op basis daarvan kunnen beslissen wat de beste behandelopties zijn voor hun patiënt populatie (kortdurend hoge dosis methotrexaat bij hemotologische maligniteiten of chronische lage dosering bij auto-immuun aandoeningen).

Met vriendelijke groet,

Rianne Rodenburg

AIOS interne geneeskunde – fellow oncologie