In zijn boek De Zwarte Zwaan met de ondertitel ‘De impact van het hoogst onwaarschijnlijke’ stelt derivatenhandelaar, essayist en wetenschapper Nassim Nicholas Taleb dat hij het gaat hebben over onzekerheid en hij geeft ook meteen aan wat onzekerheid voor hem is: een zeldzame gebeurtenis.
Het grootste deel van het leven bestaat als bekend uit gebeurtenissen die allesbehalve zeldzaam zijn, een aanzienlijk deel van het leven is routine, hoewel ik ‘rituelen’ het betere woord vind, omdat dat het troostrijke, bijna religieuze karakter van veel van onze handelingen en werkzaamheden onderstreept. We kunnen dergelijke handelingen gedachteloos volbrengen, tandenpoetsen, aankleden, kind naar school brengen, hooguit leggen we per ongeluk een leesbril in de vrieskast. Ook veel werk zal ten dele routinematig zijn. Het is vooral aan deze voorspelbaarheid te danken dat wij ons minder fragiel, minder kwetsbaar voelen. Ons lot is een schip, maar wíj zijn de stuurman, al was het maar omdat…
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Het themanummer van 1 juli was een verrassing!
Het Tijdschrift doet zijn uiterste best om te overleven. Het lijkt erop dat zelfs de doelstelling wordt aangepakt. Die ligt al vele jaren vast in de statuten en luidt : “de verspreiding van medische kennis onder Nederlandse artsen. Het doel daarbij is om de meest recente ontwikkelingen in de medische wetenschap te duiden en van commentaar te laten voorzien door erkende vakgenoten.”
Met dit themanummer lijkt het Tijdschrift ook andere dan door medische wetenschap verkregen kennis te willen verspreiden. Het doel, niet langer alleen door bijscholing artsen levenslang deskundig, maar ook dokters levenslang geïnspireerd te doen zijn.
Onder de titel ‘Risicogeneeskunde’ gaat een bloemlezing aan uiteenlopende essays schuil, afkomstig uit een waaier van disciplines, van astrofysica via geriatrie en verkeersveiligheid tot literatuur. Onder de auteurs bevindt zich Arnon Grunberg, PC Hooft prijswinnaar, geen erkende vakgenoot. In diens artikel “Simpel en gewoon, en toch verschrikkelijk” worden niet de meest recente ontwikkelingen van de medische wetenschap geduid en van commentaar voorzien, maar hij neemt ons mee in de novelle van Leo Tolstoj De dood van Iwan Iljitsj waar wij worden geconfronteerd met het machteloze vertoon van dokters in hun ‘omgang met lijden en dood, wat altijd ook omgang met het noodlot is en ons voor problemen blijft stellen’.
Zijn artikel vol van over elkaar buitelende, de verbeelding prikkelende en onthutsende zinnen besluit hij met "Weten hoe het zit, denken te weten hoe het zit, ook al zit het gruwelijk in elkaar, ook al impliceert het diepe eenzaamheid, het ís troostrijk. Dat, suggereert Tolstoj, de waarheid van het ‘gereutel’ te verkiezen is boven de sentimentele en schijnbaar troostrijke leugens."
Dus toch kennis? Weten hoe het zit, denken te weten hoe het zit?
“Kennis maakt ons beter” zo staat te lezen op de muur van de aankomsthal van het VU-ziekenhuis. In een redactioneel vijf jaar geleden, citeert VU hoogleraar Yvo Smulders (1) een eeuwenoud aforisme: La médecine c’est guérir parfois, soulager souvent, consoler toujours, volgens Smulders de kern van de geneeskunde, een waarheid die naar ik hoop telkens opnieuw bevestigd zal worden.
Vroeger stond op diezelfde muur van de hal van het VU ziekenhuis : “Medicina ministra misericordiae, geneeskunde dienares van barmhartigheid”. Dankzij kennis, genezen soms en verlichten vaak, maar dankzij barmhartigheid, troosten altijd. Een sentimentele, schijnbare troostrijke leugen?
De meningen onder artsen zijn verdeeld. Als we Bert Keizer (2) moeten geloven, behoort Smulders, tot de artsen, die zichzelf ook wel eens willen troosten en hun favoriete aforisme zonder pardon plaatsen boven een artikel of beschouwing waarin nergens enige vorm van troost te bekennen valt.
Hoe het ook zij, er zijn goede redenen te bedenken de redactie aan te moedigen op de ingeslagen weg voort te gaan.
“Het zou geen slecht idee zijn om in Nederland bij de selectie van geneeskundestudenten meer waarde te hechten aan de vraag of zij Oorlog en vrede, Der Zauberberg en Madame Bovary hebben gelezen dan aan negens voor natuurkunde en scheikunde”. schreef toenmalig hoofdredacteur Jan van Gijn meer dan twintig jaar geleden (3) Niet te lang geleden om nog gehoor te geven aan de noodzaak van aandacht voor de humaniora in ons vakgebied, onmisbaar, misschien niet voor de geneeskunde, maar wel voor de beoefening ervan : de geneeskunst.
Schrijver-wiskundige Gerrit Krol schreef ooit dat er twee intellectuele werelden bestaan, één zonder feitelijke werkelijkheid -de humaniora- en één zonder mensen -de natuurwetenschappen. Daartussen gaapt een kloof. De geneeskunde bij uitstek is een wetenschap waarin beide werelden bij elkaar komen, de kloof kan worden gedicht.
Een unieke overlevingskans voor het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.