In de ingezonden brief ‘Stress en immuniteit: het belang van multidisciplinair onderzoek’ van M.Drent et al. (1986; 1665-6) ontbreekt op bl. 1666 literatuurreferentie nr. 7. Deze luidt: Drent M. Acupunctuur, anaesthesie, immuniteit. Is door middel van acupunctuur een positieve invloed uit te oefenen op het immunologisch functioneren van de mens? Wetenschappelijke keuze-stage 1986. Nijmegen: St. Radboudziekenhuis, 1986.
Artikelinformatie
In print verschenen in
week 40 1986
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 1986;130:1824
Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG
Stress en immuniteit: het belang van multidisciplinair onderzoek
Met belangstelling hebben wij kennis genomen van het artikel van Y.R.van Rood en J.J.van Rood (1986;432-4). Het verbaast ons echter dat niet wordt gesproken over één van de meest voorkomende oorzaken van stress binnen het medisch handelen, nl. operatie-stress en, zo men wil, anesthesie-stress. Gezien het belang van dit onderwerp willen wij hieraan gaarne enige woorden wijden.
Ten gevolge van een operatie of anesthesie kan een daling optreden van de immunorespons, waardoor de afweer tegen infecties en tumorgroei wordt onderdrukt.1-4 Interessant is de conclusie dat een bepaalde vorm van anesthesie, de loco-regionale anesthesie, in tegenstelling tot algemene anesthesie, in staat bleek de onderdrukte immunorespons eerder en sneller normaal te laten worden.12 De genoemde postoperatieve complicaties worden hierdoor gereduceerd. De vraag in welke mate en op welke wijze het menselijk immuunsysteem door een operatie onder anesthesie wordt beïnvloed is belangrijk, omdat hier een van de oorzaken van postoperatieve complicaties gevonden kan worden. In samenhang met de operatie zijn meerdere factoren van belang, zoals aandoening en leeftijd van de patiënt, stress van de ingreep, de ernst van de weefselbeschadiging en de aard en duur van de anesthesie. Enkele belangrijke veranderingen van componenten van het immuunsysteem zijn weergegeven in de tabel. Een en ander suggereert dat, wanneer men de afferentie vanuit het operatiegebied zou kunnen modificeren, het immunologisch functioneren minder nadelig wordt beïnvloed. Een soortgelijk effect zou ook door acupunctuur bereikt kunnen worden.7
Een werkgroep van de afdeling anesthesiologie van het St. Radboudziekenhuis te Nijmegen is thans bezig een onderzoek op te zetten, waarbij de invloed van acupunctuur-anesthesie op het immuunsysteem wordt nagegaan. Het onderzoek wordt gedaan aan de hand van parameters die volgens de huidige wetenschappelijke inzichten van belang zijn voor de stressrespons en het immunologisch functioneren (enkele zijn reeds vermeld in de tabel).
De literatuurgegevens betreffende operatie-stress hebben we bewust niet in ons overzichtsartikel opgenomen om de eenvoudige reden dat bij operatieve ingrepen behalve een psychische ook een somatische (weefselbeschadiging) stressor aanwezig is. We zijn het echter zonder meer met de inzenders eens dat de gevolgen van operatie-stress belangrijk zijn, ook wat betreft het imunologische reactievermogen van de patiënt.
Brocker EB, Macher E. Der Einfluss von Narcose undOperation auf das Immunsystem. Klin Wochenschr 1981; 59: 1297-301.
Hole A. Per- and postoperative monocyte and lymfocytefunctions. Acta Anaesthesiol Scand 1984; 28: 287-91.
Rem J, Saxtrup Nielsen O, Brandt MR, Kehlet H. Releasemechanisms of postoperative changes in various acute phase proteins andimmunoglobulins. Acta Chir Scan 1980; 502: 51-6.
Salo M. Effect of anaesthesia and surgery on the number ofand mitogen-induced transformation of T- and B-lymphocytes. Ann Clin Res1978; 10: 1-13.
Kehlet H, Wandall JH, Hjortso NC. Influence of anesthesiaand surgery on immunocompetence. Am Soc Reg An 1982; 7: 68-75.
Wolowicka L, Jurczyk W, Bartkowiak H, et al. VorlaufigeUntersuchung des humoralen und zellulären Immunsystems beimmehrfachverletzten Patienten. An Intensivmed 1985; 26:169-73.