Van chirurgie naar psychiatrie

Melitta Breznik, geboren in 1961, studeerde geneeskunde in Graz en Innsbruck. Zij werkte enige tijd in de chirurgie, maar stapte uiteindelijk over naar de psychiatrie. Volgens eigen zeggen was het vanaf het begin van haar medische carrière al duidelijk dat ze in de psychiatrie wilden werken, maar dat ze eerst de lichamelijke kant van de geneeskunde goed onder de knie wilde hebben voordat ze zich hieraan wilde wagen. Als psychiater was ze voornamelijk werkzaam in psychiatrische klinieken in Zwitserland; sinds 2009 werkt ze in een verslavingskliniek in Zuid-Duitsland.

Breznik maakte haar literaire debuut in 1995 met het ook in het Nederlands vertaalde Nachtdienst. In deze novelle is de hoofdpersoon een SEH-arts die werkt in het ziekenhuis waar ook haar vader terecht is gekomen. Het verhaal begint met een scene in de obductieruimte. ‘De opengezaagde borstkas is gevuld met een wirwar van orgaanresten, de hersenen gelig uitvloeiend naast de muskaatkleurige halvemaan van de lever. Je moet genoeg afstand nemen om niet aan de oude man uit afdeling A en zijn pijn te hoeven denken.’ De beschrijving van haar werk als arts wordt afgewisseld met pijnlijke en liefdevolle herinneringen aan haar moeilijke vader. Ze beschrijft de kamer waar de alcoholisten liggen met bolle waterbuiken. ‘Wie nog vragen kan, vraagt naar zijn leverfuncties, weet alles van zijn bloedstollingswaarden die wellicht niet meer toestaan dat steeds weer vocht wordt afgetapt, en niettemin drinken ze verder, een perpetuum mobile naar de dood.’ Bij haar vader haalt ze ‘de natte doeken van zijn blauwige gewrichten, de huid van zijn enkels lijkt elk moment te kunnen scheuren’. De beschrijving van patiënten verschilt subtiel van de beschrijving van haar vader. Als hij sterft, is ze er echter niet bij; ze heeft nachtdienst.

Na Nachtdienst verschenen er nog 3 – onvertaalde – boeken: Figuren (1999), Das Umstellformat (2002) en Nordlicht (2009). Naast geneeskunde is de Tweede Wereldoorlog een rode draad in haar werk. In Figuren zijn 8 verhalen opgenomen. In het 2e verhaal beschrijft ze hoe zeer ze de felle kleuren van de chemotherapie die ze toedient, verafschuwt. Maar ze vertelt de patiënt, die net honderduit heeft gepraat over zijn krijgsgevangenschap, dat hij weer gezond wordt. ‘Hij doorziet me meteen, terwijl hij ook voor iedere leugen dankbaar is.’ In Das Umstellformat gaat de hoofdpersoon op zoek naar haar schizofrene grootmoeder die in de Tweede Wereldoorlog is verdwenen en slachtoffer is geworden van het euthanasieprogramma van de nazi’s. In Nordlicht ten slotte, haar 1e volwaardige roman, gaat een arts naar Noorwegen om daar de sporen van haar vader te zoeken, die daar in de Tweede Wereldoorlog bij het bezettingsleger hoorde.

Ondanks de goede literaire kritieken zijn haar boeken tamelijk onbekend gebleven. Waar dat aan ligt, is niet duidelijk. Het zou kunnen dat haar oeuvre te klein is en dat de tijd tussen het verschijnen van de boeken te groot is. Breznik schrijft helder proza waarin het rauwe leven invoelend en afstandelijk tot uitdrukking wordt gebracht. Wat dat betreft, hoort zij in één adem genoemd te worden met landgenoten als Elfriede Jelinek en Thomas Bernhard. Melitta Breznik is echter nog steeds een ‘Geheimtipp’.