Procalcitonine: marker voor veilig staken antibiotica?

Waarom dit onderzoek?

Inschatting van het optimale moment om antibiotica te staken blijft een uitdaging bij ernstig zieke patiënten. Procalcitonine (PCT) is een veelbelovende marker voor het vervolgen van ernstige bacteriële infecties, met een hogere specificiteit dan CRP.

Onderzoeksvraag

Wat zijn de effectiviteit en veiligheid van PCT als marker voor het staken van antibiotica bij patiënten op de IC?

Hoe werd dit onderzocht?

Op de IC van 15 Nederlandse ziekenhuizen includeerden de onderzoekers in de periode 2009-2013 1575 patiënten die vanwege een infectie werden behandeld met antibiotica. Zij werden gerandomiseerd tussen dagelijkse PCT-bepaling en het volgen van de richtlijn voor antibioticagebruik (controlegroep). Voor de PCT-groep was het advies de antibiotische behandeling te staken wanneer de PCT-waarde was gedaald met ≥ 80% of wanneer deze ≤ 0,5 µg/l was. De belangrijkste uitkomstmaten waren duur van de antibiotische behandeling en mortaliteit.

Belangrijkste resultaten

De gemiddelde duur van de antibiotische behandeling was 5,0 dagen in de PCT-groep; dit was 1,2 dag (95%-BI: 0,7-1,8) korter dan in de controlegroep. Opvallend genoeg ging dit in de PCT-groep gepaard met een mortaliteit van 20%; dit was 5,4% (95%-BI: 1,2-9,5) lager dan in de controlegroep. De compliantie van de artsen na het krijgen van een stopadvies was slechts 44% gedurende de eerste 24 h. Het percentage re-infecties met dezelfde ziekteverwekker was 5 in de PCT-groep en 3 in de controlegroep, een klein maar statistisch significant verschil.

Consequenties voor de praktijk

Routinematige bepaling van de PCT-waarde geeft informatie over de remissie van een bacteriële infectie en kan het antibioticabeleid per individu optimaliseren. Maar door de al relatief korte duur van antibioticabehandelingen in Nederland is de winst door verdere afname hiervan beperkt. Pas als de prijs van een PCT-bepaling minder dan € 4 is, weegt dit op tegen de kosten van antibioticagebruik gedurende 1,2 dag méér. Bij meer dan de helft van de patiënten in de PCT-groep werd het stopadvies niet opgevolgd, wellicht omdat de arts de patiënt nog instabiel vond. De waargenomen mortaliteitsverlaging in de PCT-groep wordt mogelijk verklaard doordat clinici op geleide van de PCT-waarde eerder geneigd zijn hun beleid te herzien: een blijvend hoge waarde kan mogelijk wijzen op een ineffectieve antibioticakeuze en een lage waarde is aanleiding een alternatieve, mogelijk niet-infectieuze diagnose te overwegen.