Prehabilitatie bij resectie van colorectaal carcinoom

In 2021 kregen bijna 13.000 mensen in Nederland de diagnose ‘colorectaal carcinoom’.1 Voor een curatieve behandeling is een chirurgische resectie meestal essentieel. Een operatie zorgt er echter voor dat de conditie van de patiënt drastisch vermindert. Ook gaat de operatie vaak gepaard met postoperatieve complicaties.2-4

Aangezien een buikoperatie leidt tot een afname van de fysiologische en functionele capaciteit van de patiënt, wordt verondersteld dat het optimaliseren van de preoperatieve fysiologische reserves het postoperatieve herstel kan verbeteren.2-4 Prehabilitatie richt zich op de beïnvloeding van modificeerbare preoperatieve factoren die mogelijk samenhangen met de postoperatieve opnameduur en complicaties, zoals voeding, roken, fysieke conditie en psychisch functioneren.2,5,6

Het doel van dit onderzoek was om het effect van een prehabilitatieprogramma op de postoperatieve opnameduur en complicatielast na te gaan bij patiënten die een electieve resectie van een colorectaal carcinoom ondergaan. De volledige versie van dit artikel is hier beschikbaar als supplement.

Methode

Wij voerden een vergelijkend retrospectief cohortonderzoek uit. De onderzoekspopulatie bestond uit patiënten die in de periode 1 januari 2017-31 december 2020 in het Elkerliek ziekenhuis in Helmond een electieve resectie van een colorectaal carcinoom hadden ondergaan. Patiënten in de interventiegroep waren vanaf 1 mei 2019 geopereerd en hadden daarvoor een 3 tot 6 weken durend prehabilitatieprogramma gevolgd, gericht op lichamelijke conditie, voedingsstatus en psychosociaal welbevinden. Patiënten in de controlegroep waren vóór 1 mei 2019 geopereerd en hadden geen prehabilitatieprogramma gevolgd. De primaire uitkomstmaten waren de opnameduur in dagen en de complicatielast volgens de Comprehensive Complication Index (CCI).7 De CCI maakt onderscheid tussen geen (CCI-score 0), een lichte (CCI-score 1-19) en een zware complicatielast (CCI-score 20-100). Een CCI-score vanaf 20 duidt op klinisch relevante morbiditeit.2,7

Resultaten

De interventiegroep (n = 85) en controlegroep (n =197) waren nagenoeg vergelijkbaar in preoperatieve patiënt- en behandelkenmerken. De interventiegroep had vergeleken met de controlegroep een statistisch significant kortere opnameduur (mediaan 5 vs. 6 dagen; p < 0,001) en statistisch significant minder vaak een zware complicatielast (18 vs. 36%; p = 0,002) (tabel). De interventiegroep bevatte tevens significant minder patiënten met een complicatie (25 vs. 44%; p = 0,002).

Tabel

Vergelijking interventie- en controlegroep op opnameduur en postoperatieve complicatielast

Beschouwing en conclusie

Dit vergelijkende retrospectieve cohortonderzoek laat zien dat een prehabilitatieprogramma gericht op lichamelijke conditie, voedingsstatus en psychosociaal welbevinden de opnameduur kan verkorten en daarnaast de complicatielast en het optreden van complicaties kan verminderen bij patiënten die een electieve resectie van een colorectaal carcinoom ondergaan. Deze resultaten komen overeen met die van soortgelijk onderzoek bij abdominale chirurgie en met de eerste resultaten van RCT’s bij colorectale chirurgie.4,6,8 Resultaten van meer en grotere RCT’s zijn echter nodig om sterk bewijs voor de effectiviteit van prehabilitatiegramma’s te genereren en de implementatie ervan te onderbouwen.

Mogelijk heeft een prehabilitatieprogramma bij patiënten met meer risicofactoren een groter effect op de vermindering van postoperatieve complicaties dan bij patiënten met minder risicofactoren.6,8 In vervolgonderzoek kan worden nagegaan welke onderdelen van een prehabilitatieprogramma het grootste effect sorteren en of je met een gepersonaliseerd programma thuis of in de directe omgeving van de patiënt dezelfde therapietrouw en effectiviteit kunt bereiken als met een gestandaardiseerd programma in het ziekenhuis. Ook kunnen in vervolgonderzoek de kwaliteit van leven, ‘empowerment’ van de patiënt en de kosten van de prehabilitatie als uitkomstmaten kunnen worden meegenomen.