Medische historie?

Johann Sebastian Bach (1685-1750) was 65 jaar oud en in het laatste jaar van zijn leven aanbeland, toen hij besloot zijn alsmaar slechter wordende ogen te laten opereren. Dit ging er in de 18e eeuw uiteraard minder geavanceerd aan toe dan tegenwoordig. Het resultaat was navenant, nog afgezien van de vaak pijnlijke complicaties die optraden. Hoogstwaarschijnlijk is bij Bach tweemaal een ‘staarsteek’ verricht. Hierbij werd een naald in het oog gestoken en de troebele lens naar beneden geduwd, het glasvocht in. Op korte termijn kon dit soms een verbetering van de visus geven: in plaats van enkel het waarnemen van licht plots weer het kunnen tellen van vingers op enkele meters afstand en het duidelijker kunnen ervaren van kleuren. In Bachs tijd was de (lokale) verdoving nog niet uitgevonden. Soms kreeg de patiënt opiaten, soms dronk hij zich simpelweg moed in. Desondanks zal zo’n ingreep geen feest zijn geweest.

Voor moderne westerse artsen zijn dit soort historische ingrepen om twee redenen interessant: ongeloof of zelfs verbijstering dat het werkelijk zo heeft kunnen plaatsvinden en soms nog goed afliep ook, en een aangenaam gevoel dat we dit tegenwoordig veel efficiënter en veiliger doen. Maar is dit laatste wel het geval? Natuurlijk, kijk maar naar de resultaten en het bewijs is geleverd. Uiteraard kan het nog altijd beter en daar wordt dan ook hard aan gewerkt. Alleen gaat de vooruitgang met alsmaar minder grote sprongen vooruit, aangezien de succespercentages steeds meer richting 100 gaan en het complicatiepercentage steeds meer de 0 nadert. Deze getallen absoluut halen zal waarschijnlijk nooit lukken; tegelijkertijd een van de charmes van ons vak. Toch hebben onze collega’s van twee eeuwen geleden waarschijnlijk ook gedacht dat ze goed bezig waren. Wisten zij veel wat in de toekomst nog allemaal mogelijk zou worden. Maar dat geldt natuurlijk ook voor ons. De geneeskunde van vandaag is de medische historie van morgen.

Triest echter is dat operaties die wij als medische historie betitelen op dit ogenblik daadwerkelijk plaatsvinden op minder westerse plekken dan de onze. In Afrika en Azië wordt de staarsteek nog steeds op grote schaal toegepast, door medicijnmannen en andere lokale geneesheren. Net zoals Bach na zijn twee operaties – waarvoor hij een flinke som geld betaalde – blind en met pijn werd achtergelaten, worden er nog steeds op identieke wijze talloze slachtoffers gemaakt, nog niet eens zo ver hier vandaan. Bach in Afrika.

Informatie over de medische geschiedenis van J.S. Bach en W.A. Mozart: www.mozach.nl.