Macht en onmacht

Op 10 januari 2020 verscheen in dit tijdschrift het eerste, nog weinig verontrustende bericht dat ver weg, in de Chinese stad Wuhan, een nieuw virus was opgedoken. Het zou pneumonieachtige symptomen veroorzaken. Anderhalve maand later publiceerden we de beschrijving van de eerste Nederlandse patiënt die getroffen werd door dit SARS-CoV-2-virus. En al snel startte ons open access covid-19-dossier met gaandeweg meer dan honderd publicaties. Als algemeen medisch tijdschrift voelden we immers de plicht om bij de inmiddels pandemische verspreiding van het virus een actuele betrouwbare informatiebron te bieden voor álle professionele zorgverleners. Noblesse oblige.

Nu, vijf jaar later, kijken we terug. De covidstorm is gaan liggen, maar het virus waart nog steeds wereldwijd rond en zal waarschijnlijk nooit meer verdwijnen. Met de medische en maatschappelijke gevolgen van de pandemie zullen we nog jaren geconfronteerd worden.

Covid heeft onze kwetsbaarheid blootgelegd

Dat zich ooit een nieuwe mondiale infectieziekte zou aandienen, was door velen voorspeld. Maar dat een virus – zeker gezien al onze kennis en kunde in de 21e eeuw – zo verwoestend en ontwrichtend over de wereld kon razen, was ongekend. Regelmatig werden we verrast door de onvoorspelbaarheid en de impact van het virus. Het zette niet alleen onze gezondheidszorg onder druk, maar had ook een ingrijpende invloed op het publieke vertrouwen in overheid en wetenschap. Mede door verspreiding van desinformatie bleek de pandemie een voedingsbodem voor polarisatie van standpunten.

Zeker, er waren ook tekenen van veerkracht: hoe op de werkvloer zorgverleners zich met hart en ziel inzetten om onder moeilijke omstandigheden en op vaak ongebruikelijke wijze de noodzakelijke zorg te blijven leveren; het ontstaan van nieuwe samenwerkingsverbanden binnen de wetenschap om de krachten tegen covid te bundelen; de razendsnelle ontwikkeling van effectieve vaccins; de initiatieven in onze samenleving om elkaar tot steun te zijn…

Vijf jaar later. De herinnering aan die desastreuze covidpandemie lijkt inmiddels wat teruggedrongen naar de achtergrond. We vallen weer terug in onze oude routines. Maar laten we alert blijven en ons voorbereiden op wat mogelijk nog een keer zal komen. Want als er íets is dat covid-19 ons heeft laten zien is het hoe een virus onze kwetsbaarheid kan blootleggen, van individu, zorg en maatschappij.