Dwalingen in de methodologie. XXV. Uitkomstmaten, surrogaateindpunten en intermediaire maten

- Clinical medicine is aimed at decreasing the current or future burden of disease. Disease outcome is best expressed as burden of disease or change thereof, and as such the only true ‘outcome measure’ in clinical research.

- However, outcome research is expensive in costs and time expenditure, and sometimes impossible. Therefore study results are often expressed in intermediate measures. These measures tell us something about the disease process and the pathophysiological consequences of the disease and should have a relation with outcome. If this relation is strong, the measure is called ‘surrogate outcome’.

- Intermediate measures and surrogate outcomes have advantages and disadvantages.

- The reader of clinical trial results first has to decide whether the answer to the study question is relevant in his personal situation. If so, the applicability of a measure can be simply appraised by answering 3 questions: ‘Is the measure truthful (relevant, unbiased)?’; ‘Does it discriminate between situations that are of interest?’; ‘Is the measure feasible in my setting?’

Samenvatting

- Handelen in de geneeskunde is gericht op het verminderen van ziektelast van de patiënt, nu of in de toekomst. De uitkomst van ziekte, en dus ook het resultaat van klinisch onderzoek, is het best uit te drukken in ziektelast of verandering daarin.

- Onderzoek naar uitkomsten kost veel tijd en geld, en is soms onmogelijk. Daarom worden intermediaire maten vaak als eindpunt gebruikt in onderzoek. Dit zijn maten die iets zeggen over het pathofysiologische proces waarin de onderzoekers geinteresseerd zijn; als het goed is, staan ze ook in verband met de uitkomst. Als dit verband sterk is, spreekt men van surrogaateindpunten.

- Intermediaire maten en surrogaateindpunten hebben voor- en nadelen.

- De lezer van resultaten van klinische trials moet eerst beslissen of het antwoord op de onderzoeksvraag in zijn persoonlijke situatie überhaupt relevant is. Zo ja, dan kan hij de geschiktheid van de maat, gegeven de onderzoeksvraag, op relatief eenvoudige wijze toetsen door antwoord te geven op 3 vragen: ‘Is de maat voldoende waarheidsgetrouw (relevant, zonder vertekening/bias)?’; ‘Kan de maat voldoende onderscheid maken tussen situaties die in mijn setting van belang zijn?’; ‘Is de maat toepasbaar in mijn setting?’