Dwalingen in de methodologie. XVI. Wat te doen met ontbrekende waarnemingen?

- Medical scientific research involving multiple measurements in patients is usually complicated by missing values.

- In case of missing values the choice is to limit the analysis to the complete cases or to analyse all available data. Both methods may suffer from substantial bias and may only be applied in a valid way if the rather strong assumption of ‘missing completely at random’ holds for the missing values, i.e. the missing value is not related to the other measured data nor to unmeasured data.

- Two other statistical methods may be applied to deal with missing values: the likelihood approach and the multiple imputation method. These methods make efficient use of all available data and take into account information implied by the available data.

- These methods are valid under the less stringent assumption of ‘missing at random’, i.e. the missing value is related to the other measured data, but not to unmeasured data.

- The best approach is to ensure that no data are missing.

Samenvatting

- In medisch-wetenschappelijk onderzoek waarin bij patiënten meerdere bepalingen worden verricht, zijn er vrijwel altijd ontbrekende waarnemingen.

- Bij ontbrekende waarden kan men ervoor kiezen de analyse alleen te baseren op de patiënten met complete data of op alle beschikbare data. Beide methoden kunnen grote bias opleveren en ze zijn eigenlijk alleen valide bij volledig at random ontbrekende waarden, dat wil zeggen waarden die onafhankelijk zijn van de andere gemeten variabelen en van niet-gemeten variabelen.

- Twee andere statistische methoden zijn de ‘likelihood’-methode en de methode van meervoudige imputatie. Beide maken efficiënt gebruik van alle beschikbare gegevens en van de correlaties die tussen deze data bestaan.

- Deze twee methoden zijn bruikbaar wanneer het ontbreken aan de minder strenge at-randomvoorwaarde voldoet waarbij het ontbreken afhankelijk is van alleen de andere gemeten waarden, maar niet van niet-gemeten variabelen.

- Het voorkómen van ontbrekende waarnemingen blijft de beste onderzoeksstrategie.