De geografische verspreiding van tekenbeten en erythema migrans in Nederland

To determine the geographic distribution of tick bites and erythema migrans in the Netherlands and to identify ecological risk factors.

Design

Retrospective study.

Setting

All general practitioners in the Netherlands.

Methods

In April 1995, all general practitioners in the Netherlands were asked to complete a postal questionnaire on the number of tick bites and erythema migrans patients seen in 1994 and the size of the practice. Reminders were sent to nonresponders. Information on ecological risk factors per municipality was obtained from a geographic information system.

Results

The response rate was 79.9. In 1994, general practitioners reported seeing approximately 33,000 patients with tick bites and 6500 with erythema migrans. The incidence of erythema migrans was estimated at 4.3 per 10,000 population. Ecological risk factors for both tick bites and erythema migrans were the sizes of the areas covered by woods and by sandy soil and the number of tourist nights per inhabitant. Tick bites were also associated with dry uncultivated land and sheep population density, and erythema migrans with cattle population density.

Conclusions

Using simple methods, a rough estimate of the incidence of erythema migrans was obtained rapidly, and high risk areas were identified. Lyme borreliosis appears to be an important problem in the Netherlands.

Samenvatting

Doel

Bepalen van de geografische verspreiding van tekenbeten en erythema migrans en vaststellen van ecologische risicofactoren.

Opzet

Retrospectief vragenlijst-onderzoek.

Plaats

Alle Nederlandse huisartspraktijken.

Methoden

In april 1995 werden alle Nederlandse huisartsen aangeschreven met het verzoek een vragenlijst op een antwoordkaart in te vullen over het aantal consulten in 1994 met betrekking tot tekenbeten en erythema migrans en de praktijkomvang. Een tweede oproep werd verzonden naar non-responders. Informatie over ecologische risicofactoren per gemeente werd verkregen uit een geografisch informatiesysteem.

Resultaten

De respons was 79,9. Huisartsen rapporteerden dat zij in 1994 ongeveer 33.000 patiënten hadden gezien wegens tekenbeten en 6500 wegens erythema migrans. De jaarincidentie van erythema migrans voor Nederland werd geschat op 4,3 per 10.000 personen in de praktijkpopulatie. Ecologische risicofactoren voor zowel tekenbeten als erythema migrans waren de proportie van het gemeenteoppervlakte bedekt door bos, bestaand uit zandgrond, en het aantal toeristenovernachtingen per inwoner. Het optreden van tekenbeten hield eveneens verband met het voorkomen van droog natuurlijk terrein en de bevolkingsdichtheid van schapen, en erythema migrans met de bevolkingsdichtheid van runderen. Risicogebieden waren Zuid-Friesland, Drenthe, Veluwe, Achterhoek, Utrechtse Heuvelrug, en de duingebieden.

Conclusie

Met eenvoudige methoden werd op snelle wijze een ruwe schatting verkregen van de incidentie van erythema migrans en werden risicogebieden geïdentificeerd. Lyme-borreliose lijkt een belangrijk probleem te zijn in Nederland.

Artikelinformatie

Aanvaard op

3 december 1996

11 maart 1997

In print verschenen in

week 10 1997

Citeer dit artikel als

Ned Tijdschr Geneeskd. 1997;141:478-82

Vakgebied

Auteursinformatie

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven Centrum voor Infectieziekten Epidemiologie: dr.M.W.Borgdorff, arts-epidemioloog (thans: Koninklijke Nederlandse Centrale Vereniging tot bestrijding der Tuberculose, Postbus 146, 2501 CC Den Haag.); mw.ir. E.L.de Mik, epidemioloog; dr.W.van Pelt, biostatisticus.

Centrum voor Volksgezondheid Toekomst Verkenningen: drs.A.van der Veen, informaticus.

Laboratorium voor Infectieziektendiagnostiek en Screening: dr.J.F.P. Schellekens, medisch microbioloog.

Landbouwuniversiteit, vakgroep Humane Epidemiologie en Gezondheidsleer, Wageningen.

Ir.B.Docters-van Leeuwen, epidemioloog.

Contact dr.M.W.Borgdorff

Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?

Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.

ASK NTVG

Reacties

(Geen onderwerp)

Amsterdam, maart 1997,

In de inleiding van het artikel van Borgdorff et al. (1997;478-82) miste ik verwijzing naar Nederlandse literatuur, waarin met eenvoudige middelen, namelijk eigen waarneming, een indruk gegeven werd van het voorkomen van teken. Meer dan 20 jaar geleden beschreef Thöne in dit tijdschrift welke betekenis de imago (volwassen verschijningsvorm), nimf en larve van de Ixodes ricinus hebben als overbrenger van het erythema chronicum migrans.1 Ook de plaats waar de I. ricinus zich ophoudt, werd door hem aangegeven, te weten bosachtige gebieden, vooral in eikenhakhout en waarschijnlijk in de buurt van wildpaden (wissels). De duingebieden en de Veluwe werden met name genoemd. Een samenvattend overzicht van de door de I. ricinus veroorzaakte en destijds bekende huidaandoening werd reeds in 1925 door Broers in het Tijdschrift gegeven, evenwel zonder de geografische verspreiding van de teek te vermelden.2

G.J.J. van Doornum

Literatuur

Thöne AW. De schapeteek (Ixodes ricinus) als oorzaak en overbrenger van ziekten van de mens. [LITREF JAARGANG="1975" PAGINA="957-9"]Ned Tijdschr Geneeskd 1975; 119:957-9.[/LITREF]
Broers JH. Over de door Ixodes ricinus, hondeteek (L. 1758), veroorzaakte huidaandoeningen. [LITREF JAARGANG="1925" PAGINA="1824-6"]Ned Tijdschr Geneeskd 1925;69: 1824-6.[/LITREF]