Onafhankelijk, multidisciplinair en betrouwbaar
Mythes en evidence

Antiseptica ter preventie of behandeling van wondinfecties

Klinische praktijk
Dirk Th. Ubbink
Hester Vermeulen
Maarten J. Lubbers
Andreas Voss
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:B328
Abstract
Abstract
Sluiten
Antiseptics to prevent or treat wound infections; myths and evidence

  • Antiseptics are commonly applied to prevent or treat wound infections.

  • Many common opinions about antiseptics appear not to be supported by convincing evidence. The aim of this review is to compare such traditional beliefs with currently available evidence.

  • While antiseptics obviously reduce the number of pathogens, their value as a supplement to or as replacement of wound cleansing remains unclear.

  • Some antiseptics encourage wound healing, others may even delay it.

  • Many of the adverse effects ascribed to antiseptics are not supported by evidence; nevertheless this has resulted in a reduction of their use.

  • If used as part of a multifaceted approach to wound care, antiseptics are to be preferred over locally applied antibiotics as they are safer, have a broader spectrum of activity (particularly against antibiotic-resistant bacteria), and rarely lead to resistance.

Samenvatting

  • Antiseptica worden veel gebruikt ter preventie of behandeling van wondinfecties.

  • Veel gangbare opvattingen over antiseptica blijken niet met overtuigende evidence gestaafd te kunnen worden. Dit artikel vergelijkt deze mythes met beschikbare klinische evidence.

  • Hoewel antiseptica het aantal pathogenen wel kunnen reduceren, blijft onduidelijk welke waarde deze middelen hebben naast, of in plaats van, wondreiniging.

  • Sommige antiseptica kunnen de wondgenezing nadelig beïnvloeden, terwijl andere hierop een positieve invloed hebben.

  • Men schrijft veel bijwerkingen aan antiseptica toe zonder dat daar evidence voor is; dit heeft echter wel tot een verminderd gebruik van deze middelen geleid.

  • Indien antiseptica worden gebruikt als onderdeel van een bredere wondzorg, verdienen ze de voorkeur boven lokaal toegediende antibiotica omdat ze veiliger zijn, een bredere werking hebben – ook tegen bacteriën die resistent zijn tegen antibiotica – en vrijwel niet leiden tot resistentieontwikkeling.

Artikelinformatie
In print verschenen in
week 31 2009

Citeer dit artikel als

Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:B328
Vakgebied
Interne vakken
Chirurgie
Auteursinformatie

Academisch Medisch Centrum/Universiteit van Amsterdam, Amsterdam.

Afd. Chirurgie: drs. M.J. Lubbers, chirurg-intensivist.

Universitair Medisch Centrum St Radboud, afd. Medische Microbiologie, Nijmegen.

Prof.dr. A. Voss, arts-microbioloog.

Contactpersoon: dr. D.Th. Ubbink (d.ubbi nk@amc.nl).

Contact Afd. Kwaliteit en Procesinnovatie: dr. D.Th. Ubbink, arts-klinisch epidemioloog (d.ubbink@amc.nl)

Verantwoording

Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: het schrijven van deze review werd mede mogelijk gemaakt door een ‘unrestricted grant’ van de firma Meda Pharma BV Nederland. Deze firma heeft geen invloed gehad op de analyse en interpretatie van de resultaten.
Aanvaard op 9 februari 2009

Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG

Ook interessant

Reacties

Het is een goed artikel dat weer enkele mythes opruimt. in de conclusie staat "Tegen jodium is echter nauwelijks resistentie opgetreden; zelden geeft dit middel aanleiding tot allergieën of heeft het een toxisch effect op de wondgenezing. Van de antiseptica lijkt jodium dan ook de voorkeur te verdienen". Echter de studies gaan toch over povidon-jodium. Men krijgt het idee dat het ouderwetse Jodium in een alcoholoplossing niet cytotoxisch is. Echter, dit geeft wel een vertraging van de wondgenezing. Waarschijnlijk berust dit op de cytotoxische werking van het alcohol. De basis waarin een antisepticum is opgelost heeft derhalve invloed op de vertraging van de wondgenezing. Ik begrijp dat de literatuur hier geen uitsluitsel over geeft?

Dr. Ronald Houwing, dermatoloog Deventer Ziekenhuis

Collega Houwing merkt terecht op dat de uitspraak in ons artikel m.b.t. de geringe cytotoxiciteit van jodium gebaseerd is op studies waarin jodium niet wordt gecombineerd met bijvoorbeeld alcohol. Uit de gerandomiseerde studie van Al-Waili bleek inderdaad een geringer antibacterieel effect en een vertragend effect op de wondgenezing bij gebruik van jodium opgelost in alcohol ten opzichte van honing.1 Uit de trial van Marshall bleek echter dat dit niet het geval was wanneer povidon-jodium (dus zonder alcohol) met honing werd vergeleken.2 De literatuur geeft dus wel aanwijzingen dat het oplosmiddel een rol speelt bij een eventueel cytotoxisch effect. Directe vergelijkingen in klinische trials tussen jodium op alcoholbasis en op waterbasis zijn ons echter niet bekend. Totnogtoe geven cadexomer- of povidonjodium geen aanwijzingen voor cytotoxiciteit. Dit blijkt uit enkele klinische trials waarin zij leiden tot een snellere wondgenezing dan wanneer verbandmaterialen worden gebruikt zonder jodium.3,4

Referenties
1. Al-Waili NS, Saloom KY. Effects of topical honey on post-operative wound infections due to gram positive and gram negative bacteria following caesarean sections and hysterectomies. Eur J Med Res 1999;4:126-30.
2. Marshall C, Queen J, Manjooran, J. Honey vs povidine iodine following toenail surgery. Wounds UK 2005;1:10-8.
3. Hansson C. The effects of cadexomer iodine paste in the treatment of venous leg ulcers compared with hydrocolloid dressing and paraffin gauze dressing. Cadexomer Iodine Study Group. Int J Dermatol 1998;37:390-6.
4. Han KH, Maitra AK. Management of partial skin thickness burn wounds with Inadine dressings. Burns 1989;15:399-402.

Dirk Ubbink, programmaleider afdeling Kwaliteit & Procesinnovatie, Academisch Medisch Centrum Amsterdam