Woordwaarde

Soms ben je even sprakeloos van wat je leest. Dat gold wat mij betreft voor het biografische artikel over Marie du Saar, Nederlands eerste vrouwelijke medisch specialist (D7611). Een kleine tien jaar heeft ze het volgehouden om als vrijgevestigd oogarts te werken. Toen moest ze toegeven dat dat in de laatnegentiende-eeuwse gezondheidszorg voor een getrouwde vrouw onmogelijk was. Oogheelkundige armenzorg, daarin kon ze haar brood verdienen, daar konden patiënten haar zorg niet weigeren.

Tegenwoordig zouden we dit seksediscriminatie, vrouwonvriendelijkheid of genderbias noemen. We hebben al eerder betoogd dat woordkeuze in dit soort zaken buitengewoon belangrijk is (D5445). Als je niet zeer zorgvuldig je woorden kiest als het gaat om de effecten van sekse, gender en etniciteit op zorguitkomsten, loop je het risico mensen te kwetsen of in arts-patiëntrelaties minder effectieve zorg te leveren.

‘Soms werkt zwijgen het best, maar dat vinden artsen lastig’

Een paar mooie andere voorbeelden van het belang van woordkeuze zijn te vinden in het artikel van Sandra van Dulmen over palliatieve zorg (D7748). ‘Het ziet er niet slecht uit’ wordt door de meeste patiënten veel negatiever ervaren dan ‘Het ziet er goed uit’. Mensen zijn zeer gevoelig voor negatieve signalen, zeker wanneer ze ziek, kwetsbaar en afhankelijk zijn. Dan kan het strategisch hanteren van een stilte soms nog beter werken, maar dat vinden we als arts dan meestal weer erg moeilijk, tenzij we ergens sprakeloos van zijn.

Een andere context waarin we doorgaans lastig de goede woorden vinden, is wanneer het gaat om seksuele activiteit bij ouderen. Onze leeftijdsvooroordelen maken dat we die niet voor relevant houden. Daardoor missen we waarschijnlijk soa-diagnoses bij ouderen (D7684).

Hoezeer woordkeuze ertoe doet, voelen we als arts vaak pas echt als we zelf oud, ziek en afhankelijk worden. Verhalen van zieke dokters maken daardoor vaak indringend duidelijk hoe grenzen kunnen worden overschreden, hoe belangrijk een begripvolle toon is en hoe stiltes nabijheid kunnen geven.

We hebben sinds kort een slimme AI-module op onze website, getraind op onze eigen 300.000 NTvG-artikelen. Deze vat medische woordwaarde samen met: ‘Goede woordkeuze kan misverstanden voorkomen, de communicatie verbeteren, de patiëntbeleving beïnvloeden en bijdragen aan betere behandelresultaten.’ Ben ik weer even sprakeloos.