Wie het verleden vergeet . . .

- To the casual observer, the history of medicine seems one of continuous progress. In reality, for every therapeutic accomplishment that has withstood the test of time there have been several ineffective or even harmful treatments that are now forgotten; yet they were based on theories regarded as plausible at the time. Examples abound, also in the archives of the Dutch Journal of Medicine: treatments for poliomyelitis and sciatica provide striking illustrations. Even in the current era of controlled trials and meta-analyses, physicians need to be reminded that a logical theory in itself does not justify treatment decisions unless it is supported by experimental evidence. The essential difference between mainstream medicine and complementary medicine is not the plausibility of the underlying theories but the rigour in testing hypotheses. On the other hand, many decisions in medicine must be made without sufficient evidence. Logic is indispensable but should be part of an empirical cycle in which new thoughts lead to new experiments and vice versa.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:1-3

Voor de oppervlakkige beschouwer lijkt de geschiedenis van de geneeskunde een aaneenschakeling van triomfen. Voornamelijk vanaf het einde van de 19e eeuw hebben generaties medici de mensheid ontelbare zegeningen gebracht: vaccinatie, röntgendiagnostiek, insuline, antibiotica, de anticonceptiepil, multidisciplinaire behandeling van kanker, transplantaties, behandeling van vaatziekten via katheterisatie, en wat niet al. Van een afstand bezien lijkt dit alles te danken aan een combinatie van toegenomen inzicht, logisch denken en doorzettingsvermogen.

Wat betreft de toekomst hoeft men, zo redenerend, die lijn alleen maar door te trekken. Als het ontstaan van een ziekte eenmaal goed begrepen is, zou de behandeling daaruit logischerwijs moeten volgen.

dwalingen in het verleden

In werkelijkheid is die indruk van gestage vooruitgang een drogbeeld. Een betere vergelijking is misschien de processie van Echternach: 5 stappen vooruit en 3 achteruit. Sterker nog, elke blijvende vordering bij de behandeling van een bepaalde ziekte is gepaard gegaan met een groter aantal mislukkingen…