Polyfarmacie en illusoire geneeskunde

Heeft u zich ooit weleens afgevraagd hoe groot de kans is dat uw patiënt alle medicatie die u voor chronisch gebruik voorschrijft ook daadwerkelijk inneemt? Ik wel. Naarmate patiënten meer medicijnen voorgeschreven krijgen neemt die kans af tot ver onder de 50%, in sommige onderzoeken zelfs tot minder dan 25%. Vooral bij preventieve medicatie, zoals bloeddrukverlagers en statines, is de langetermijntherapietrouw extreem laag. Zelfs 1 jaar na een heus hartinfarct nemen veel mensen hun pillen niet. Welke rol therapietrouw gaat spelen als patiënten voor hun bloedverdunners niet meer naar de trombosedienst hoeven is overigens ook een punt van zorg, waar de voorvechters van nieuwe bloedverdunners wel wat meer aandacht voor mogen hebben.

Het verbaast mij hoe weinig serieus dit probleem wordt genomen. Het is niet moeilijk om bijvoorbeeld bepaalde cognitieve strategieën, hulpmiddelen of manieren van organisatie van follow-up te bestuderen, maar dit gebeurt maar mondjesmaat. Het beperkte onderzoek dat er wél is laat interessante resultaten zien. Zo lijkt het erop dat de therapietrouw toeneemt als de voorschrijvend arts niet alleen goede informatie geeft, maar ook zélf een vervolgconsult doet, in plaats van de patiënt daarvoor te verwijzen naar een collega dan wel een praktijkondersteuner of gespecialiseerd verpleegkundige; juist dat laatste gebeurt steeds vaker. Hoe je het ook organiseert, een serieuze confrontatie met de gevolgen van slecht medicatiegebruik, zoals een flink hartinfarct of een beroerte, blijkt helaas vaak de enige echt effectieve motivator te zijn.

Elders in dit nummer wordt het gebruik van medicatie ‘op rol’ besproken (D1770). Er is wat onderzoek dat suggereert dat dit een redelijk effectieve manier is om therapietrouw bij chronische medicatie te bevorderen. Intuïtief is dat ook aannemelijk. Een panacee is het echter allerminst. Zo ken ik meerdere patiënten die hun therapieontrouw vergrootten door ‘dan maar het hele zakje weg te gooien’. Ook blijken niet alle pillen in het zakje te passen of te mogen en erger ik me eraan dat we bij ontslag vanuit het ziekenhuis niet direct kunnen ‘baxteren’, terwijl juist de ontslagmedicatie vaak vooral een recept voor verwarring is.

Links- of rechtsom is het probleem van therapieontrouw nog lang niet de wereld uit. Het risico dat u met chronische polyfarmacie een vorm van illusoire geneeskunde bedrijft, is daardoor groot. Voortdurende aandacht voor therapietrouw in de spreekkamer en stevige terughoudendheid bij het chronisch voorschrijven van pillen en poeders zijn mijns inziens het beste dat u daartegen kunt doen.