Ook weinig roken is schadelijk tijdens zwangerschap

Dat roken tijdens de zwangerschap een verhoogd risico geeft op vroeggeboorte, is inmiddels bekend. Toch lukt het zwangere vrouwen niet altijd om helemaal te stoppen met roken. Het minderen van sigaretten of stoppen in het eerste trimester is minder schadelijk dan doorroken, maar brengt nog altijd gezondheidsrisico’s voor het kind met zich mee, net als pas stoppen in het eerste trimester. Dat blijkt uit 2 grote studies die tegelijkertijd gepubliceerd zijn in PLoS Medicine op 18 augustus (2020;e1003158 en e1003182).

Beide studies maakten gebruik van grote hoeveelheden observationele data, waarmee de onderzoekers de effecten van verschillende gradaties van roken tijdens de zwangerschap konden evalueren. Elise Philips (Erasmus MC) en haar collega’s analyseerden in een meta-analyse gegevens van 229.158 gezinnen (moeder, vader, kind) uit 28 Europese en Noord-Amerikaanse cohortonderzoeken. Buyun Liu (University of Iowa) en collega’s gebruikten de gegevens over 25 miljoen eenlingen die in de periode 2011-2018 in de Verenigde Staten ter wereld kwamen.

Beide studies concluderen dat er een dosis-responsrelatie is tussen roken en vroeggeboorte: hoe meer sigaretten zwangere vrouwen per dag roken, des te hoger het risico op vroeggeboorte, met het hoogste risico voor vrouwen die ≥ 20 sigaretten per dag roken en niet stoppen. In de cohortonderzoeken keek men ook naar het risico op een laag geboortegewicht (‘small for gestational age’) en obesitas op de kinderleeftijd. Ook die risico’s nemen toe naarmate de moeder meer rookt tijdens de zwangerschap.

De Amerikaanse registratie bevatte gegevens over het rookgedrag vanaf 3 maanden voor de conceptie. Moeders die toen rookten, maar die stopten voor de conceptie, hadden evenveel risico op premature bevalling als vrouwen die nooit rookten. Stoppen gedurende het eerste trimester gaf volgens deze studie een licht verhoogd risico op vroeggeboorte. Volgens Philips’ meta-analyse was er echter geen verschil tussen vrouwen die stopten in het eerste trimester en vrouwen die helemaal niet hadden gerookt. In beide studies corrigeerden de onderzoekers in hun analyses onder andere voor leeftijd, BMI en opleidingsniveau van de moeder en pariteit.

Let wel: de referentiegroep in al deze analyses bestond uit vrouwen die nooit hadden gerookt. Voor rokende zwangere vrouwen die zich op het verloskundig spreekuur melden is het echter interessanter om te weten wat de risicoverschillen zijn tussen de opties die ze op dat moment hebben: stoppen, minderen of doorgaan met roken. Vooralsnog moeten zij het doen met indirect bewijs: de gevonden dosis-responsrelatie maakt het zeer aannemelijk dat vroeg in de zwangerschap stoppen of minderen een lager risico geeft op vroeggeboorte, laag geboortegewicht en overgewicht op de kinderleeftijd.

De aanbeveling om zo vroeg mogelijk te stoppen met roken geldt overigens niet alleen voor de moeders. De meta-analyse concludeerde dat kinderen van vaders die rookten tijdens de zwangerschap vaker obesitas hadden, ook als de moeder niet rookte.