Noma: de Nederlandse geschiedenis van een inmiddels bijna vergeten aandoening

- Noma is an orofacial gangrene that may develop in malnourished and debilitated children. It was once a common disorder in the Netherlands. The medical history of noma has some important Dutch contributions. In 1595, Carel Baten was the first to describe noma as a clinical entity and in 1680, Cornelis van de Voorde coined the name ‘noma’ for this orofacial gangrene, thereby replacing the term ‘water cancer’ which was then in common usage. One of the first facial reconstruction operations on a noma patient was performed by Leendert Stelwagen in 1779. Noma gradually disappeared in the Netherlands during the second half of the nineteenth century due to an improved nutritional status amongst the poorest in society. Yet in other parts of the world approximately 110,000 children a year still die from this disorder, which has been largely forgotten in the Western world.

Samenvatting

Noma is een orofaciaal gangreen dat kan ontstaan bij ondervoede en door ziekten verzwakte kinderen. De aandoening kwam in vroeger eeuwen veel in Nederland voor. De medische historie van noma kent enige belangrijke Nederlandse bijdragen. Carel Baten beschreef de aandoening in 1595 voor het eerst als klinische entiteit, terwijl Cornelis van de Voorde in 1680 de aandoening de benaming ‘noma’ meegaf, in plaats van het toen gebruikelijke ‘waterkanker’. Ook werd een van de eerste gelaatsreconstructies bij noma in Nederland verricht, door Leendert Stelwagen in 1779. Noma verdween in Nederland in de tweede helft van de 19e eeuw als gevolg van een verbeterde voedingstoestand van de armen. Elders in de wereld overlijden heden ten dage jaarlijks circa 110.000 kinderen aan deze in ons land inmiddels vrijwel vergeten aandoening.