Nogmaals: belangenconflicten

Vorig jaar vroeg de hoofdredactie al uw aandacht voor het beleid van het International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE) over het melden van belangenverstrengelingen. Het ging er toen om dat er een uniform formulier was ontwikkeld waarmee een auteur zijn of haar belangen kan aangeven. Datzelfde formulier kan bij meerdere tijdschriften gebruikt worden, zodat men niet telkens dezelfde informatie hoeft in te vullen. In de periode van oktober 2009 tot april 2010 hebben diverse tijdschriftredacties en auteurs dit formulier getest. Het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde heeft niet aan deze test meegedaan omdat het formulier wel heel erg op de Amerikaanse situatie was toegespitst, waardoor sommige elementen, zoals de mogelijke belangen van minderjarige kinderen en vragen over de religieuze voorkeur van de auteurs, een wat overdreven indruk maakten.

Kort geleden is de ICMJE weer bijeengekomen. Ditmaal vond de ontmoeting plaats in Nieuw-Zeeland op uitnodiging van Frank Frizelle, de hoofdredacteur van The New Zealand Medical Journal. Dat na afloop van deze nuttige bijeenkomst de Europese hoofdredacteuren allen als gevolg van de IJslandse aswolk geruime tijd elders in de wereld hebben vastgezeten, is slechts bijzaak. Tijdens de bijeenkomst zijn alle op- en aanmerkingen in het formulier verwerkt, hetgeen tot een aanzienlijke vereenvoudiging heeft geleid. In dit nummer van het Tijdschrift doen de ICMJE-leden verslag van deze nieuwe ontwikkeling.

Het uniforme formulier voor het melden van belangenverstrengelingen is vanaf nu via onze website te downloaden. Het moet digitaal ingevuld en verstuurd worden en het wordt op een centrale plaats opgeslagen. De digitale verklaring kan op elk gewenst moment door de auteur opnieuw worden gebruikt bij het indienen van een verwant artikel bij een ander tijdschrift dat zich conformeert aan de ICMJE-richtlijnen. Daarmee komt ook een eind aan de papieren auteursverklaringen die tot nu toe per fax of per e-mail verstuurd werden.

De kwestie van belangenverstrengeling is van grote betekenis voor medische tijdschriften, zeker nu het steeds vaker voorkomt dat resultaten van onderzoek niet geheel vrij blijken te zijn van externe invloeden – van welke aard dan ook. De lezer moet te allen tijde kunnen beoordelen of belangen een rol gespeeld kunnen hebben bij het verkrijgen of interpreteren van medisch-wetenschappelijke feiten. Openheid, of in modern jargon: transparantie, is dan ook een eerste vereiste. Dat geldt overigens ook voor de gezondheidszorg in engere zin.