Noor Rikkers-Mutsaertsis kinderarts-pulmonoloog in het LUMC te Leiden. Zij is bestuurslid van de Sectie Kinderlongziekten van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) en lid van NoSmoKind!, een commissie die zich ten doel stelt passief en actief roken bij en door kinderen te voorkómen en te bestrijden (e.r.v.m.rikkers-mutsaerts@lumc.nl).
artikel
In het algemeen ben ik heel tevreden met Nederland: de mogelijkheden die je hebt om je te ontplooien, de vrijheid om te zeggen wat je wilt, het vangnet voor de minder fortuinlijken, de relatieve welvaart. En als onze gezondheidszorg er als beste uitkomt, kan ik echt trots zijn.
Zo is het niet als ik kijk naar de houding van onze regering ten aanzien van het antirookbeleid. Er komt een gevoel van plaatsvervangende schaamte als ik lees dat we minder antirookmaatregelen nemen dan bijvoorbeeld Oekraïne. Ons halfslachtige antirookbeleid in de horeca van de laatste jaren verdiende geen schoonheidsprijs. Vergeleken met veel andere landen weet de Nederlander het minste van de gevolgen van passief roken. Waar blijven de campagnes op tv die de gevolgen van roken voor het ongeboren kind aan de orde stellen? 11.000 kinderen staan jaarlijks intra-uterien bloot aan roken! Waarom is Stivoro wegbezuinigd en wordt de jeugdmonitor ‘Roken’ na 2013 niet meer uitgevoerd?
Ik kan me ergeren aan de campagne over vuile vaatdoekjes, waarbij het advies van de minister van volksgezondheid is dat we die dagelijks moeten vervangen ter voorkoming van infecties. Hoe vaak zien we dat nu? Een schril contrast met het belang van die 100 kinderen per dag in Nederland die dagelijks gaan roken en de 25 per dag, die er op den duur aan zullen overlijden. Zijn zij die aandacht niet veel meer waard?
Het is allang duidelijk wat een effectieve maatregel is: het substantieel (> 10%) verhogen van de accijns op tabak gaat het beginnen met roken tegen en bevordert stoppen met roken. Het wordt al in meerdere landen met succes toegepast. Ook de WHO pleit hiervoor. Maar de accijns ging in 2014 in Nederland niet omhoog en per 1 januari van dit jaar met maar 9 cent. Dat gaat voor een jongere niet het verschil maken.
En de campagne dan van NIX < 18? Natuurlijk is het goed dat de leeftijdsgrens voor het kopen van tabak omhoog is gegaan. Maar het meisje achter de kassa in de supermarkt hoeft niet ouder te zijn dan 16 jaar. Ziet u het voor u: zo’n meisje dat een 1,90 m lange 17-jarige jongen gaat vertellen dat hij te jong is om sigaretten te kopen? En dan het aantal verkooppunten, 60.000 zijn het er in Nederland. Dat maakt handhaving ‘a hell of a job’. Is het niet slimmer om het aantal verkooppunten te beperken tot de echte tabakswinkels?
Het belang van de jonge roker is strijdig met het belang van de verkopers van tabak, zowel op winkelniveau als op het niveau van de tabaksindustrie. Wellicht is het ook strijdig met het belang van de regering; 2,4 miljard accijns per jaar is per slot van rekening een heel bedrag. Wat zegt dat over politici, die de jeugd kennelijk niet als de toekomst zien?
Prima stellingname, actie tegen roken
Prima stellingname, actie. Niet cynisch afwachten. Je kan hiermee m.i. niet anders dan het volledig mee eens zijn. Zorgelijk dat de beleidsmakers op dit punt zo bewust-onbekwaam met de gezondheid van vooral onze jeugd omgaan.
Gerard Hissink Muller, bedrijfsarts
Samen op weg naar een rookvrije GGZ!
Tabaksontmoedigende maatregelen gericht op de algemene populatie zijn essentieel om het aantal ‘replacement smokers’ (kinderrokers) terug te brengen. Een deel van de kinderen die risico lopen om zelf te gaan roken heeft rokende ouders met co-morbide verslavingen en/of psychiatrische problemen. Is primaire preventie wel voldoende om de transgenerationele overdracht van tabaksverslaving bij deze tabaksverslaafden te doorbreken? Is de hulpverlening niet ook aan zet? Deze subgroep rokers gebruikt samen een substantieel deel van alle tabak, rookt vaak langer, meer en zwaardere tabak dan rokers zonder deze co-morbide stoornissen. De kinderen van deze rokers zijn extra ‘at risk’ als het gaat om het ontwikkelen van een (veelal ook ernstige) tabaksverslaving. Naast genetische predispositie en vaak al intra-uteriene blootstelling aan de schadelijke effecten van tabaksrook groeien ze op in doorrookte huizen met rokende met tabaksrookdeeltjes bedekte mensen om zich heen. Ze hoeven, in tegenstelling tot de meeste kinderen, niet te wachten tot ze op de middelbare school door hun leeftijdsgenootjes verleid worden tot het zelf gaan roken van een sigaret. Het eerste shagje wordt veelal namelijk al voor die tijd voor ze aangestoken door een familielid. Het zijn dan ook deze kinderen, die vaak al op erg jonge leeftijd zelf gaan roken en in korte tijd afhankelijk worden van tabak. Het is zelfs de vraag of er niet al tekenen van afhankelijk bij deze kinderen zijn vast te stellen voordat ze zelf hun eerste sigaret hebben opgestoken. Dat de leeftijdsgrens van verkoop van tabak verhoogd is, is een uitstekend initiatief, maar deze kinderen krijgen de shag van hun gezinsleden, die het roken vaak aanmoedigen en zelf de gevaren van deze verslaving onvoldoende realiseren. Roken is een belangrijk onderdeel van hun subcultuur. Bovendien wordt de tabak niet altijd bij de supermarkt of de tabakspeciaalzaak gekocht; illegale tabak is immers goedkoper. Verdere accijnsverhoging, het opschroeven van de leeftijdsgrens, beperking van het aantal verkooppunten van tabak en het stoppen van de illegale handel in tabak zijn belangrijke primaire preventieve maatregelen van de overheid. Of ze voldoende effect zullen hebben op de genoemde kwetsbare groep zware rokers en hun nog kwetsbaardere kinderen is, echter, de vraag. Deze mensen hebben juist bij deze verslaving de hulp van de (jeugd)GGZ en (jeugd)verslavingszorg hard nodig en die geeft meestal niet thuis als het om rookpreventie of behandeling van tabaksverslaving gaat. Hoe kan het ook anders, want de GGZ is van oudsher een doorrookte sector. Alle jeugd- en GGZ-klinieken volledig rookvrij, niet meer roken samen met je patiënt, geen gratis tabaksverstrekking uit de noodvoorraad meer. Tabaksontmoediging en een stoppen met roken behandeling in de GGZ; met wat doorzettingsvermogen en goede wil is het echt mogelijk om de gezondheid en levensduur van onze patiënten sterk te verbeteren. Dus: rookdezorguit! Daarmee helpen we onze patiënten echt!
Robert van de Graaf, aios Verslavingsgeneeskunde