Muizenmelk, één voor elk…

Michael Jackson, The King of Pop, lustte er wel pap van. Michael leed aan slapeloosheid, waar geen kruid tegen gewassen was. Om hem toch de broodnodige nachtrust te geven, diende zijn lijfarts hem propofol toe. Propofol is een populair anestheticum. Die populariteit is te danken aan het feit dat het ‘aan de naald’ werkt. Na toediening valt de patiënt direct in ‘slaap’, om na het stoppen ervan weer heel snel ‘bij’ te komen. De laatste jaren is het gebruik van propofol enorm toegenomen en wordt het niet alleen bij chirurgische ingrepen gebruikt, maar bijvoorbeeld ook bij endoscopisch onderzoek van de dikke darm. Het motto is dan: ‘de patiënt merkt er niets van’. Ideaal, nietwaar? Alleen is niets in het leven zonder nadeel, zo ook bij propofol. In een enkel geval onderdrukt propofol de ademhalingsprikkel en stopt de patiënt met ademen. Dat is ook de reden waarom er, althans in Nederland, geschoold medisch personeel bij de toediening aanwezig moet zijn om bij een ademhalingsstilstand handelend op te kunnen treden. Bij Michael werd even niet opgelet en helaas werd deze bijwerking hem fataal.

Propofol wordt in de wandelgangen ook wel muizenmelk genoemd vanwege de witte melkachtige kleur. Meestal wordt het toegediend in flaconnetjes op muizenformaat. Meestal, maar niet altijd. In dit tijdschriftnummer beschrijven artsen uit het Havenziekenhuis een aparte bijwerking door het gebruik van grote 100 ml flacons (A767, bl. 234). Net als bij de Makro is een grootverpakking goedkoper. En omdat het vele malen per dag op de OK, maar ook daarbuiten wordt gebruikt, is dat wel zo handig: één grote flacon voor meer patiënten. Helaas. Een van de flacons was verontreinigd, zodat er niet alleen propofol, maar ook bacteriën met het spuitje werden toegediend. De 100 ml propofol was voldoende voor 7 achtereenvolgende patiënten, die na toediening ervan prompt ziek werden. Bij allen was dit terug te voeren op de verontreinigde propofol.

Wat leren we hiervan? Het lijkt me duidelijk dat veilige geneeskunde niet zo is als bij de drie musketiers: één voor allen, allen voor één. We moeten meer denken in één op één: een muizenflaconnetje propofol voor elke patiënt – en dat is dan ook de les. Helaas is dit niet de eerste en waarschijnlijk ook niet de laatste maal dat broeder economie een loopje neemt met zuster hygiëne. In Egypte is bijvoorbeeld zo’n 20% van de bevolking chronisch geïnfecteerd met hepatitis C doordat men bij grote vaccinatieprogramma’s verschillende patiënten met dezelfde naald prikte. Slordig, want het hepatitis C-virus ben je niet zomaar kwijt. Hygiënisch werken in de gezondheidszorg blijft cruciaal, ook al kost dat een flaconnetje meer. En Michael dan? Zo’n 25 ml, net meer dan één flacon, was genoeg.