Een schop onder onze haidewiets

Laatst droomde ik dat ik aanspoelde op een onbewoond eiland, samen met een container. Ik droeg een witte jas en in de container zaten oncolytica. Van elke soort één.

Dat is opvallend, want in de echte wereld wemelt het van de ‘me-too-medicijnen’: middelen met hetzelfde werkingsmechanisme die vermoedelijk nauwelijks van elkaar verschillen. Vermoedelijk, want deze middelen worden zelden head-to-head met elkaar vergeleken. In plaats daarvan worden regelmatig bijna identieke trials uitgevoerd, soms om een niche aan te boren, zoals een iets andere populatie.

Bij schaarste kunnen we heel goed rationele keuzes maken

Dit gebeurt omdat het commercieel interessant is voor farmaceuten (dat klopt), omdat we hopen dat kleine verschillen onze patiënten beter kunnen helpen (dat is onzeker) en omdat het natuurlijk tot prijsconcurrentie zou moeten leiden (maar dat gebeurt niet).

Kijk bijvoorbeeld naar de oncologie. Daar hebben we drie verschillende CDK4/6-remmers tegen mammacarcinoom. De daadwerkelijke verschillen in uitkomsten en bijwerkingen kennen we niet, en hetzelfde geldt voor prijsverschillen, want de prijsafspraken zijn geheim. Het is logisch dat er dan behandelvariatie ontstaat: voorschrijvers gaan behandelen op basis van hun eigen interpretatie van de studies en hun persoonlijke ervaringen. En dat terwijl deze behandelingen duizenden euro’s per patiënt per maand kosten.

De zorgverzekeraars hebben daar nu een stokje voor gestoken: voor de komende drie jaar is er een landelijke prijsafspraak gemaakt voor één van de CDK4/6-remmers. Dat biedt inkoopvoordeel, waardoor het bespaarde geld elders in de zorg kan worden ingezet. De andere twee middelen worden hierdoor een kostbare optie. Er klinkt luid protest: voorschrijvers willen autonomie, patiënten willen keuzevrijheid en farmaceuten roepen dat het oneerlijk is.

Stel dat ik aanspoel op een eiland waar wel patiënten wonen, en de container bevat maar één soort CDK4/6-remmer… Niemand zou daar moeilijk over doen. Bij schaarste kunnen we heel goed rationele keuzes maken.

In de echte wereld is er helaas ook al sprake van schaarste. Vraagstukken over de verdeling zijn aan de orde van de dag. En toch lukt het ons niet om de nodige rationele beslissingen te nemen. Misschien is het tijd dat we wakker worden gemaakt met een flinke schop onder onze haidewiets.

Dan zal blijken dat we waanzinnig gedroomd hebben.