BCG-vaccin beschermt niet tegen covid-19

Voordat er specifieke covid-19-vaccins beschikbaar waren, zijn er veel pogingen gedaan om op andere manieren SARS-CoV-2-infecties te voorkomen. Zo werd ook een van de meest gebruikte vaccins ter wereld ingezet: het tuberculosevaccin Bacillus Calmette-Guérin (BCG). Dit vaccin zou ook tegen andere respiratoire virussen kunnen beschermen; eerder beschreven we al welke immunologische mechanismen daaraan ten grondslag liggen (Ned Tijdschr Geneeskd. 2020;164:D5552). De ‘BCG-PRIME study group’ onderzocht of ouderen met comorbiditeiten gebaat waren bij BCG-vaccinatie in de strijd tegen covid-19 en andere luchtweginfecties (Clin Microbiol Infect. 2023;S1198-743X:00044-7).

De onderzoekers includeerden 60-plussers met ≥ 1 comorbiditeit die nog geen covid-19 hadden gehad uit twintig ziekenhuizen. Ze randomiseerden de deelnemers naar BCG-vaccinatie of placebo. De deelnemers beantwoordden vervolgens met enige regelmaat gedurende zes maanden via een app of telefonisch vragen over hun gezondheid en zorggebruik. Relevante aanvullende informatie verkregen de onderzoekers van huisartsen en ziekenhuisdossiers.

In de periode 7 september-28 december 2020 randomiseerden de onderzoekers 6112 patiënten, die mediaan 69 jaar oud waren. Tijdens de follow-upperiode werd ook de covid-19-vaccinatie opgestart. De groepen waren vergelijkbaar qua basale kenmerken – ook qua covid-19-vaccinatiegraad.

Er was geen verschil tussen de BCG-vaccinatiegroep en de placebogroep wat betreft de incidentie van SARS-CoV-2-infecties (hazardratio: 1,12; 95%-BI: 0,87-1,44) en overige luchtweginfecties (hazardratio: 0,89; 95%-BI: 0,63-1,24). Ook de ernst en duur van de covid-19-symptomen waren vergelijkbaar. Daarnaast was er geen significant verschil in covid-19-gerelateerde ziekenhuisopname en overlijden. Het ging slechts om kleine aantallen (resp. 18 vs. 21 opnamen en 13 vs. 18 overlijdensgevallen).

Marc Bonten, hoogleraar moleculaire epidemiologie van infectieziekten aan het UMC Utrecht en een van de BCG-PRIME-onderzoekers, trekt desgevraagd zijn conclusies. ‘Deze studie wijst erop dat BCG-vaccinatie niet leidt tot klinisch waarneembare voordelen bij ouderen met comorbiditeit. Andere studies laten vergelijkbare resultaten zien bij ouderen in goede conditie en gezonde zorgmedewerkers. Kortom: er is zeer consistente evidentie dat BCG-vaccinatie geen effect heeft op SARS-CoV-2-infecties.’

Mihai Netea, tevens BCG-PRIME-onderzoeker en hoogleraar experimentele interne geneeskunde (Radboudumc), vindt dat het laatste woord nog niet is gezegd over het effect op ziekenhuisopname en overleving. ‘Maar gezien de huidige stand van de pandemie is het onwaarschijnlijk dat er nog meer onderzoek in deze richting zal worden gedaan.’ Een recente experimentele studie van onder andere zijn hand wijst er overigens op dat BCG-vaccinatie mogelijk meer effect heeft op influenza-infecties.