Prof.dr. W. H. Birkenhäger (1927-2013)

Op 7 september overleed in zijn woonplaats Rotterdam prof.dr. W.H. Birkenhäger. Willem Birkenhäger werd op 8 maart 1927 in Heiloo geboren, doorliep het gymnasium (alfa en bèta) in Apeldoorn en begon in 1945 met zijn studie geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Na het vroegtijdig overlijden van zijn vader moest Willem noodgedwongen zijn studie sneller afronden dan hij zich wellicht voorgenomen had. Dat laatste bleef niet onopgemerkt en het heeft hem zelfs een opleidingsplaats bij prof.dr. J.G.G. Borst opgeleverd. Voordat hij met deze opleiding begon, deed hij promotieonderzoek bij de patholoog-anatoom prof.dr. H.T. Deelman. Op 12 november 1954, amper 27 jaar oud, verdedigde Birkenhäger aan de Universiteit van Amsterdam zijn proefschrift ‘Struma congenita’, dat in april 1955 een positieve beoordeling kreeg in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.

Als onderdeel van zijn militaire dienstplicht bracht Willem Birkenhäger enige tijd door op de Röntgenafdeling van het Centraal Militair Hospitaal in Utrecht. De kennis van radiologische beelden die hij daar opdeed, heeft hij later altijd met veel verve op zijn assistenten proberen over te brengen. In het Binnengasthuis in Amsterdam werkte Willem lange tijd met Borst samen aan het hypertensie-onderzoek, maar op een gegeven moment bekoelde de relatie met zijn leermeester. Zeer tegen de zin van Borst – die het vooral van de klinische observaties wilde hebben – streefde Birkenhäger naar het experiment, waarbij hij invasieve technieken niet schuwde.

In 1966 kreeg Willem de kans om zijn eigen kliniek op te bouwen in het toenmalige Zuiderziekenhuis te Rotterdam. Met voortvarendheid bouwde hij daar een eigen onderzoeksgroep op en twee jaar later al verscheen het eerste in een lange reeks artikelen. Studenten en assistenten wist hij altijd te overrompelen met zijn fenomenale kennis van de geneeskunde. Ik heb meermalen meegemaakt dat hij zogenaamde deelspecialisten, radiologen en zelfs chirurgen met zijn diagnostische scherpte de loef afstak.

Als mens is Willem tijdens zijn Rotterdamse periode veranderd van een aanvankelijk wat gereserveerde man in een vaderlijke figuur en ten slotte in iemand die een warme vriendschap voor je koesterde. Het is dan ook niet verwonderlijk dat zijn oud-assistenten in groten getale aanwezig waren op de reünie ter gelegenheid van zijn 75e verjaardag.

Als medeoprichter van het Nederlands Hypertensie Genootschap en een van de grondleggers van het hypertensie-onderzoek in Nederland heeft Willem een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het onderzoek op dat terrein. Zijn inspanningen voor de hypertensie en de interne geneeskunde in het algemeen hebben hem terecht de Lifetime Achievement Award van de European Society of Hypertension en de Hijmans van den Bergh-penning van de Nederlandse Internisten Vereniging opgeleverd.

Ook voor het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde heeft Willem Birkenhäger veel betekend. Zo heeft hij vanaf 1954 een formidabel aantal referaten geschreven over de meest uiteenlopende onderwerpen. Daarnaast publiceerde hij klinische lessen, overzichtsartikelen en origineel onderzoek in het Tijdschrift en beslist niet alleen over hypertensie. Van 1987 tot 1989 was hij voorzitter van de Vereniging Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Afgezien van zijn functie bij het Tijdschrift had Willem Birkenhäger geen ambitie voor bestuurlijke taken. ‘Apparaatski’ of ‘bureaucraten’ placht hij de bestuurders te noemen en meermalen kwam hij in botsing met de naar zijn mening veel te langzaam draaiende ambtelijke molens. Het was aan zijn charismatische optreden te danken dat hij toch nog vaak voor elkaar kreeg wat hij voor ogen had.

Degenen die hem van nabij hebben meegemaakt zullen hem erg missen; ik wens al zijn dierbaren veel sterkte om het verlies te dragen.