Covid-19-update

Vaccinatie bij ex-covid-19 patiënten?

Anke L.W. Huckriede
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 2021;165:C4818

artikel

Recentelijk adviseerde de Gezondheidsraad om mensen die in de laatste 6 maanden een coronavirusinfectie hebben doorgemaakt, maar 1 keer te vaccineren in plaats van – zoals eerder geadviseerd – 2 keer.1 Waarom deze verandering? En is vaccinatie van ex-covid-19 patiënten überhaupt nodig?

Geen blijvende immuniteit?

De immuunrespons op een infectie met SARS-CoV-2 is vrij klassiek en omvat antilichamen gericht tegen verschillende viruseiwitten en CD4- en CD8-T-celreacties.2 Antilichamen tegen het spike-eiwit, en dan vooral tegen het receptorbindende domein van dit eiwit, hebben neutraliserende eigenschappen. Ze kunnen de binding van het virus aan zijn cellulaire receptor, ‘angiotensin-converting enzyme’-2 (ACE-2), belemmeren en zo infectie van cellen en uiteindelijk ziekte voorkomen. Vanwege deze eigenschap zijn neutraliserende antilichamen van groot belang voor protectie, maar ook niet-neutraliserende antilichamen en T-cellen kunnen een rol spelen.

Antilichaamtiters zijn duidelijk hoger in patiënten met een ernstig ziektebeloop dan in personen met een milde of asymptomatisch infectie. Er zijn diverse longitudinale studies uitgevoerd naar de verandering van antilichaamtiters tijdens en na een SARS-CoV-2-infectie.2 De meeste daarvan tonen een toename van IgG-titers tot circa 3 weken na infectie, gevolgd door een afname over een periode van 2-4 maanden. Een Chinese studie liet zien dat de titers in symptomatische individuen hoger blijven dan in asymptomatische individuen, maar ook hier sprake is van afname.3 Na circa 3 maanden waren de antilichaamtiters in 13% van de symptomatische en 40% van de asymptomatische individuen onder detectieniveau. Soortgelijke resultaten werden onlangs ook voor Nederland gepubliceerd.4

Deze bevindingen en het feit dat ook infecties met andere coronavirussen geen blijvende immuniteit opwekken, waren aanleiding om vaccinatie ook aan te bevelen voor mensen die een covid-19-infectie hadden doorgemaakt.

Baat het niet dan schaadt het niet?

Herinfecties met SARS-CoV-2 komen inderdaad voor, maar zijn vrij zeldzaam. Dat tonen drie recente studies uit het VK aan. Na een eerder doorgemaakte SARS-CoV-2-infectie – symptomatisch of asymptomatisch – was de kans opnieuw besmet te raken met 83-100% verlaagd ten opzichte van mensen zonder eerdere infectie, en deze bescherming duurde minstens 5 maanden.5,6,7 Ex-covid-19-patiënten zijn dus even goed beschermd als mensen die zijn gevaccineerd met een van de RNA-vaccins.

Vaccinatie van ex-covid-patiënten is daarmee in de eerste maanden na de infectie niet echt nodig. Maar is het ook onwenselijk? Allereerst zouden we natuurlijk heel wat vaccindoses besparen als we ex-patiënten nu niet inenten, of slechts een enkele dosis geven. Recente studies laten zien dat een enkele dosis zeker toereikend is. In ex-covid-19-patiënten zijn de antilichaamtiters na 1 vaccinatie tenminste even hoog als na 2 vaccinaties in mensen die nog geen covid-19 hadden. Dat geldt zelfs als voorafgaand aan vaccinatie geen antilichamen meer konden worden aangetoond.8,9

Daarnaast lijkt het erop dat bijwerkingen van de vaccinatie in ex-patiënten heftiger zijn dan in mensen zonder eerdere infectie.8 Mogelijk reageren T-cellen die tijdens de infectie geactiveerd werden met extra sterke productie van cytokines op de vaccinatie. Door een enkele prik te geven, kun je ex-covid-19-patiënten dus onaangename bijwerkingen besparen.

De conclusie is dat ex-covid-19-patiënten ook zonder vaccinatie goed beschermd zijn, tenminste als hun infectie niet langer dan 6 maanden terug ligt, en dat hun antilichaamtiters met een enkele vaccinatie op een hoog niveau gebracht kunnen worden. Het is daarom een goed idee het vaccinatiebeleid hierop aan te passen.

Literatuur
  1. https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2021/03/08/spoedvrag…

  2. https://www.thelancet.com/article/S0140-6736(20)32137-1/fulltext

  3. https://www.nature.com/articles/s41591-020-0965-6

  4. https://academic.oup.com/cid/advance-article/doi/10.1093/cid/ciab172/6149064

  5. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2034545

  6. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.01.13.21249642v1

  7. https://www.journalofinfection.com/article/S0163-4453(20)30781-7/fullte…

  8. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.01.29.21250653v1

  9. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.02.01.21250923v2

Auteursinformatie

Contact A.L.W. Huckriede (a.l.w.huckriede@umcg.nl)

Dit artikel is gepubliceerd in het dossier
Covid-19
Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG

Ook interessant

Reacties

Willem
van der Krol

De beschermingsduur van een doorgemaakte infectie blijkt ten minste 5 maanden te zijn. De vraag is nu wat een al dan niet eenmalige vaccinatie hier nog aan toe zou kunnen voegen. Want waar is het echte bewijs – dus niet een indirect bewijs op basis van alleen antilichaamtiters – dat de beschermingsduur door een vaccinatie langer is dan de beschermingsduur na een doorgemaakte ziekte?

Willem van der Krol, huisarts, Leeuwarden

Data over de beschermingsduur van een eerder doorgemaakte infectie of van vaccinatie zijn er nog niet maar komen nu langzamerhand beschikbaar. Er is dus tot nu toe geen bewijs dat een natuurlijke infectie voor langere bescherming zorgt dan vaccinatie of andersom. Op basis van de in het artikel aangehaalde studies had ik het verantwoord gevonden om een vaccinatie voor ex-patiënten pas na 5 maanden aan te bevelen. De beweegredenen waarom dit niet is gebeurd heb ik niet kunnen vinden. 

prof dr Anke L.W. Huckriede, hoogleraar Vaccinologie, UMC Groningen

Willem
van der Krol

Ik begrijp dat er geen bewijs voor is. Maar is het niet heel aannemelijk dat een eenmaal doorgemaakte infectie tot minstens een gelijke immuniteit leidt als bij een volledige vaccinatie het geval is? Een vaccinatie baat in dat geval niet maar blijkens uw artikel schaadt het wel degelijk Willem van der Krol, huisarts te Leeuwarden

Het is niet noodzakelijkerwijs zo dat een infectie betere immuniteit opwekt dan een vaccin. Ook bij de vaccinatie tegen SARS-CoV-2 lijkt het erop dat 2 injecties met bijvoorbeeld het Pfizer vaccin tot betere antilichaamresponsen leiden dan een infectie die met milde symptomen verloopt. In patiënten met milde symptomen lijkt de antilichaamtiter bovendien vrij snel af te nemen. Dit en het feit dat infecties met andere coronavirussen ook niet leiden tot blijvende immuniteit was aanleiding om toch ook inenting van ex-Covid-19 patiënten aan te bevelen. 

Anke Huckriede, hoogleraar Vaccinologie, UMC Groningen