Dames en Heren,
De periode rond een zwangerschap is een tijd die gepaard gaat met veel emoties. Vaak heeft blijdschap de overhand, gevoed door de hoop op een ongecompliceerde zwangerschap, een goede kraamperiode en een gezond kind. Veel zwangeren gaan echter gebukt onder symptomen van angst en depressie. Desondanks is de herkenning en behandeling van deze psychische symptomen onvoldoende geïmplementeerd in de verloskundige en obstetrische zorg. In deze klinische les illustreren we de relevantie van screening en tijdige behandeling van vrouwen met psychische klachten rond de zwangerschap.
Patiënt A, een 25-jarige vrouw, gravida 2 para 1, werd in het eerste trimester van haar tweede zwangerschap wegens aanwijzingen voor psychische problemen verwezen naar de Psychiatrie-Obstetrie-Pediatrie(POP)-polikliniek van Ziekenhuis Nij Smellinghe in Drachten. Patiënte was sinds haar jeugd bekend met een obsessieve-compulsieve stoornis (OCS), maar wilde hiervoor nooit behandeld worden. Net als angst en depressie kwam OCS vaker voor in haar religieuze familie…
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Psychopathologie rond de zwangerschap
Het artikel van Tjitte Verbeek e.a. geeft een mooi overzicht van psychiatrische casuïstiek in de zwangerschap.
De paragraaf met betrekking tot behandeling dient naar ons inzien echter geactualiseerd te worden. De huidige formulering geeft mogelijk aanleiding tot onnodige onzekerheid en twijfel bij patiënten en hulpverleners.
Allereerst wordt er gesteld dat er voorzichtigheid moet worden betracht met TCA’s omdat deze mogelijke onttrekkingsverschijnselen kunnen veroorzaken. Het risico op deze verschijnselen bij TCA’s en SSRI’s is echter vergelijkbaar qua prevalentie (20-50%) en de aard van de symptomen.(1)
Bij opmerkingen wat betreft het gebruik van SSRI’s wordt verwezen naar de multidisciplinaire richtlijn uit 2012(2). Deze is niet meer actueel op sommige punten. Vermeld wordt dat er nog te weinig onderzoek is verricht naar escitalopram en fluvoxamine en dat paroxetine moet worden vermeden. Dit is niet correct. Er is inmiddels voldoende ervaring met het gebruik van escitalopram, meer dan 4500 zwangerschappen zijn alleen al beschreven in vier publicaties.(3-6) De ervaring is niet zo groot als met fluoxetine, paroxetine, citalopram en sertraline maar genoeg om sterk verhoogde risico’s op aangeboren afwijkingen uit te sluiten. Binnen de groep van de SSRI’s bestaat de minste gedocumenteerde ervaring met fluvoxamine, deze is beperkt tot enige honderden zwangerschappen waarbij geen bijzonderheden gezien zijn.(3,4,6-8) Na blootstelling aan paroxetine worden relatief vaker cardiovasculaire afwijkingen beschreven maar ook voor fluoxetine, citalopram en sertraline worden incidenteel een hoger risico op cardiovasculaire afwijkingen beschreven.(8-10) Een groot populatieonderzoek uit 2014 laat geen hoger risico op cardiovasculaire afwijkingen zien bij paroxetine, fluoxetine en sertraline.(11)
Een aantal onderzoeken vergelijken het gebruik van SSRI’s met vrouwen die tijdelijk gestopt zijn met hun medicatie tijdens de zwangerschap(10) of een groep vrouwen met depressie en/of angstklachten zonder medicatie(12), in beide wordt geen significant verschil gevonden tussen beide groepen.
Ten slotte zijn de adviezen rond psychotherapie beperkt en verdienen meer algemeen advies.
Bij elke zwangere is er altijd sprake van een afweging van risico’s, waarbij het belangrijk is om effectief gebleken behandelingen in de persoonlijke voorgeschiedenis te herhalen in de zwangerschap of opnieuw op te starten indien dit is geïndiceerd. Dit geldt zowel voor psychofarmaca als psychotherapie boostersessies. Door algemene uitspraken als bovengenoemd merken wij vanuit de POP poli OLVG en vanuit de Teratologie Informatie Service dat er veel onrust bij patiënten ontstaat.
Prof.dr. A.Honig, Prof.dr. F.Scheele en Drs.N .Kieviet, POP poli OLVG west
Drs. B te Winkel, Teratologie Informatie Service Lareb
(Referenties bij auteurs reactie)