Werkzaamheid van kinine bij nachtelijke spierkrampen bij ouderen

Over nachtelijke spierkrampen wordt door ouderen veelvuldig geklaagd. Van de uiteenlopende behandelwijzen, zowel niet-medicamenteus als medicamenteus, wordt aangenomen dat kinine het beste werkt. Met behulp van een metanalyse, gebruikmakend van Medline (1966-1994), Embase (1975-1994), Current Contents (1994), leerboeken en interviews, werd met gebruik van de sleutelwoorden ‘kinine’, ‘spierkrampen’ en ‘benen’ door Man-Son-Hing en Wells naar relevante onderzoekingen gezocht.1 Zij analyseerden uitsluitend onderzoekingen die dubbelblind, gerandomiseerd, placebo-gecontroleerd en gekruist waren opgezet, met als proefpersonen ambulante, uit de algemene bevolking afkomstige ouderen. Als maat voor de werkzaamheid van kinine versus placebo werd gekeken naar de vermindering van nachtelijke krampen gedurende een periode van 4 weken, de ernst en de duur van de krampen alsmede de ‘kramp-index’ (duur en ernst van de krampen met elkaar vermenigvuldigd). Bij onderzoekingen die korter dan 4 weken duurden, werden de uitkomsten naar een behandelingsduur van 4 weken herleid. Uiteindelijk voldeden slechts 6 publikaties aan alle vereisten. Ze behelsden 107 patiënten, die voor het slapen gaan 200 of 300 mg kininesulfaat dan wel een placebo innamen.

Behandeling met kinine bracht, vergeleken met placebo, een statistisch significante vermindering van het aantal krampen met 8,83 en het aantal nachten met krampaanvallen met 27,4 teweeg. De ernst en de duur van individuele krampaanvallen alsmede de kramp-index verminderden wel met kininesulfaat, maar de verschillen met placebo waren statistisch niet significant. Eén patiënt kreeg tijdens behandeling met kinine misselijkheid, spierpijn, trombocyto- en leukopenie, die verdwenen na het staken van de toediening van het middel.

De resultaten bewijzen dat kinine, regelmatig toegediend, nachtelijke krampaanvallen in de benen kan voorkomen. Gezien de potentieel ernstige bijwerkingen ervan dient bij het voorschrijven het nut afgewogen te worden tegen de bijwerkingen, terwijl de patiënten die kinine innemen scherp in de gaten gehouden moeten worden.