Preventie van prikongevallen

Zie ook de artikelen op bl. 2183 en 2188.

Het zich per ongeluk prikken aan een gebruikte injectienanld is waarschijnlijk het meest voorkomende bedrijfsongeval bij werkers in de gezondheidszorg. Tot voor enkele jaren was besmetting met hepatitis B-virus door een dergelijk ongeval de grootste bedreiging, maar nu is de mogelijkheid op deze wijze besmet te worden met humaan immunodeficiëntievirus (HIV) daarbij gekomen. Hoewel de kans om hepatitis B te krijgen na een prikongeval met besmettelijk bloed veel groter is dan om AIDS te krijgen, heeft de laatste mogelijkheid veel meer onrust en angst gebracht onder de werkers in de gezondheidszorg, omdat in het algemeen de gevolgen van AIDS zoveel ernstiger zijn dan van hepatitis B.

Prikongevallen kunnen onder verschillende omstandigheden bij het gebruik van naalden optreden. Het vaakst gebeuren ongevallen bij het uitvoeren van een punctie, het terugsteken van de naald in de beschermhoes en het verwerken van afval. Minder vaak gebeurt het ongeval bij het wegbrengen van en onbeschermde naald naar de afvalcontainer of prikt men zich aan een onbeschermde naald die in het beddegoed of elders is terechtgekomen.12

Deze gegevens maken duidelijk dat een effectieve preventie van prikongevallen maatregelen moet behelzen die in ieder geval de risico's bij de eerstgenoemde handelingen verminderen.

Het uitvoeren van puncties

Goede instructie en training van het personeel dat puncties verricht, zijn onontbeerlijk ter beperking van de kans op prikongevallen. Het dragen van handschoenen geeft voornamelijk bescherming tegen direct contact tussen de huid van het personeelslid en het bloed van de patiënt. Handschoenen zullen slechts geringe weerstand bieden tegen beschadiging door naalden en dus weinig bijdragen aan het voorkomen van prikongevallen.

Het terugsteken van naalden in de beschermhoes

Een belangrijke gedragsregel is dat gebruikte naalden nooit mogen worden teruggestoken in de beschermhoes. Deze regel kan alleen worden nageleefd indien voor een veilige afvoer van gebruikte naalden wordt gezorgd. De containers die hiervoor worden gebruikt, moeten in het deksel een voorziening hebben die het mogelijk maakt de naald zonder deze aan te raken te scheiden van de spuit of naaldhouder voor het geval dat het niet gewenst is naald en spuit samen weg te gooien (figuur 1). Deze containers zullen in voldoende aantal aanwezig moeten zijn, zodat men geen lange afstanden moet afleggen met een onbeschermde naald om deze te kunnen weggooien. Een alternatief voor het niet terugsteken van de naalden is gebruik te maken van een beschermkap die bij het terugsteken de hand die het hoesje vasthoudt, beschermt.3

Afvalverwerking

Gebruikte naalden moeten zodanig worden verpakt dat bij de afvoer van het afval geen verwondingen bij het personeel kunnen optreden; naalden mogen dus nooit zo maar in een plastic vuilniszak worden gedaan. De beste oplossing is de naalden in daartoe speciaal ontworpen harde plastic containers te deponeren (figuur 2). Een volle container kan worden afgesloten en zonder gevaar met het besmettelijke afval worden afgevoerd.

Het belang van opvoeding en voorlichting

Hoewel bovenbeschreven preventieve maatregelen eenvoudig zijn uit te voeren, blijkt er in de praktijk toch niet naar gehandeld te worden. Steeds weer worden uitvluchten bedacht waarom in een bepaalde omstandigheid niet is gehandeld zoals het moet. Het is belangrijk steeds de aandacht van personeelsleden te richten op bestaande regels en door instructie fouten in de handelwijze te bestrijden.