Tabaksbedrijven moeten Canadese rokers betalen

Het hof was het op grote lijnen eens met de uitspraak van een lagere rechter in 2015. Het gevolg is dat drie grote tabaksfabrikanten schadevergoedingen en boetes moeten betalen. Het gaat om de bedrijven Imperial Tobacco, JTI-Macdonald en Rothman-Benson & Hedges.

De zaak gaat terug tot 1998 en bestaat uit claims van twee groepen rokers. Bij de Blais-groep zijn 100.000 rokers aangesloten bij wie emfyseem, long- of keelkanker is vastgesteld. Afhankelijk van hun diagnose krijgen zij ongeveer 66.000 euro per persoon. Bij de andere groep, Létourneau, zijn 1 miljoen rokers aangesloten en zij eisten schadevergoeding vanwege hun verslaving. De rechter kende ook deze groep smartengeld toe.1 Het bedrag is per persoon dermate laag, dat het hof bevolen heeft dat het bedrag ten goede moet komen aan een nader te bepalen fonds, zo berichtte BMJ (2019;364:l1044).

De rokers uit de Blais-groep zullen voorlopig ook geen geld krijgen. De drie tabaksfabrikanten hebben aangekondigd dat zij naar het Canadese Supreme Court zullen stappen, het hoogste rechtsprekende orgaan van het land.2,3 In afwachting daarvan hebben ze via een andere rechter afgedwongen dat ze de claims voorlopig nog niet hoeven te betalen.4 Als argument stelde JTI-Macdonald dat het betalen van boetes de werkgelegenheid van 500 Canadezen zou schaden.5

De tabaksbedrijven wacht de komende jaren nog veel juridische procedures in Canada. Alle tien provincies zijn rechtszaken begonnen vanwege de hoge zorgkosten als gevolg van roken. Het doet denken aan de juridische strijd in de VS, waar tabaksbedrijven in de jaren 90 uiteindelijk schikten met 46 staten. De verwachting is dat dit ook in Canada zal gebeuren.4

De zaak sprong ook in het oog vanwege een opvallende strategie-wijziging. Decennialang ontkenden bedrijven dat hun rookwaren schadelijk waren voor de gezondheid. In de rechtszaal bepleitten ze nu ineens het omgekeerde. Ze wezen erop dat inwoners en overheid van Canada al decennialang weten dat roken ongezond is. In die redenatie kan geen enkele roker zeggen dat ze ‘van niets’ wisten. De rokers beschuldigden de fabrikanten op hun beurt van misleiding, een claim die de rookproducenten van tafel veegden. Ter onderbouwing wijzen ze op het slechte imago van de rooksector: ze kunnen zich niet voorstellen dat iemand hun gezondheidsclaims daadwerkelijk geloofde. Diezelfde strategie hanteren de bedrijven ook in hun reacties op de uitspraak van het Hof van Quebec. Imperial Tobacco Canada schrijft bijvoorbeeld dat ‘het publiek en de overheid al decennia wisten dat roken schadelijk is – maar er voor kozen om dat te negeren’.6

Of de tabaksbedrijven daadwerkelijk naar het Supreme Court stappen, was bij het sluiten van het NTvG nog niet bekend.