Maskeert furosemide dopinggebruik?

Furosemide staat sinds 1988 op de dopinglijst van het Wereldantidopingagentschap (WADA).1 De WADA-dopinglijst bevat stoffen en methoden die te allen tijde verboden zijn voor beroepssporters, ook wanneer de stof per abuis is ingenomen.2 Middelen die op de dopinglijst staan moeten voldoen aan 2 van de volgende 3 criteria: (a) (mogelijk) prestatiebevorderend; (b) (mogelijk) schadelijk voor de gezondheid en; (c) in strijd met de ‘Spirit of Sport’.3 De dopinglijst is hetzelfde voor alle nationale en internationale sportbonden, waaronder dus ook de Union for European Football Associations (UEFA).

In de geneeskunde wordt furosemide vooral gebruikt om hartfalen, hypertensie en oedeem te behandelen. Sporters kunnen het medicijn gebruiken om prestatiebevorderende middelen te maskeren en om gewicht te verliezen. Dat laatste is met name relevant voor sporten met gewichtsklassen, zoals boksen en judo. Prestatiebevorderende middelen zijn onder andere amfetaminen en androgene anabole steroïden. Er is echter weinig wetenschappelijke bewijs dat deze middelen de prestaties van sporters daadwerkelijk verbeteren.4

In Nederland worden de meeste dopingcontroles uitgevoerd door de Dopingautoriteit. Bij een dopingcontrole worden urinemonsters afgenomen, en in enkele gevallen bloedmonsters. In 2018 werd in 14% van de door de WADA onderzochte monsters een diureticum – vooral furosemide (29%) – gevonden.5

Hoe werkt furosemide?

Furosemide is een lisdiureticum dat de natrium-kalium-chloorcotransporter in het dikke, opstijgende deel van de Lis van Henle remt.6 Dit zorgt voor een verhoogde excretie van water in combinatie met natrium, kalium, magnesium en andere elektrolyten. De maximale plasmaconcentratie van furosemide wordt ongeveer na 1 h bereikt en het diuretische effect houdt ongeveer 6-8 h aan (eliminatie-halfwaardetijd: 0,5-1 h).7 Door de verhoogde vrije-waterklaring wordt het volume van de urine vergroot.1 Hierdoor kunnen de concentraties van prestatiebevorderende middelen, die vaak renaal worden geklaard, en hun metabolieten in de urine worden verlaagd en de detectie ervan mogelijk worden verstoord. Furosemide heeft geen effect op de metabolisatie van dopingmiddelen. Farmacologisch gezien is het potentieel ‘verdunnende’ effect van furosemide vooral relevant bij herhaaldelijk gebruik, omdat de halfwaardetijd van bijvoorbeeld amfetaminen (6-12 h) langer is dan het diuretische effect van furosemide (6-8 h).8

Een effectief dopingmiddel?

Maar hoe effectief is furosemide in het ‘verdunnen’ van dopingmiddelen? Er zijn een aantal studies uit de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw die laten zien dat de concentratie van verschillende verboden stimulantia (amfetamine-achtige middelen) in de urine met een factor 4-5 daalt na inname van furosemide, maar dat deze stoffen nog wel gedetecteerd kunnen worden.9-11 Een andere studie laat zien dat de concentratie van de ademhalingsstimulans dimefline in de urine na inname van bumetanide – een ander lisdiureticum – wel wordt verlaagd tot onder de detecteerbare grens.12 Dimefline staat echter niet op de WADA-dopinglijst.2 Er zijn zelfs aanwijzingen dat lisdiuretica de atletische prestaties van sporters verminderen.1

Tegenwoordig gebruiken dopinglaboratoria combinatietechnieken, zoals vloeistof- of gaschromatografie met massaspectrometrie, waarbij de minimale detecteerbare concentratie (‘lower limit of detection’) van dopingmiddelen zodanig laag is dat verdunning geen belangrijke rol meer speelt.13

Conclusie

Op basis van de farmacologische eigenschappen van furosemide, de beschikbare literatuur en de uiterst gevoelige detectiemethoden concluderen wij dat het maskerende effect van furosemide beperkt is. Furosemide is wel relevant voor sporten met gewichtsklassen, zoals boksen en judo.