Kille qaly’s

Het is alweer zo’n vijftien jaar geleden dat ik met een groep collega’s de Kilimanjaro beklom. Beklimmen is eigenlijk niet het juiste woord, want erg steil is die berg niet; wel, met 5895 meter, de hoogste van Afrika. De laatste paar honderd meter naar de top waren zwaar. Hoewel ik goed getraind was, dwong de ijle lucht me om na iedere paar passen even te stoppen. Eerder was ik bij sporten flink buiten adem geweest, maar nooit zo erg als toen. Was dit de kortademigheid die een patiënt met terminale COPD ervaart?

Hoe vreselijk moet het zijn om íedere dag kortademig te zijn. Of elke dag tergende rugpijn te hebben. Niet meer kunnen lezen of zo somber en wanhopig zijn dat alleen de dood nog uitkomst lijkt te bieden. Minder ernstig, maar ook vervelend: enkele weken uitgeschakeld zijn door een beenbreuk. Verlies in gezondheid doet zich voor in heel verschillende gedaanten, in wisselende gradaties en uiteenlopende duur. Om die ongelijksoortige gezondheidstoestanden met elkaar te kunnen vergelijken, is er de qaly, waarin de kwaliteit en lengte van het leven in één getal worden uitgedrukt (D7138).

‘Kan al het leed van een mens gereduceerd worden tot een cijfer?’

Zo’n qaly klinkt wat kil. Alsof al het welbevinden en leed van een mens gereduceerd wordt tot een cijfer, waarin voorbij lijkt te worden gegaan aan de waarde en betekenis van een leven, voor de betrokkene zelf en voor anderen.

De qaly is dan ook niet bedoeld voor gebruik in onze spreekkamers. Wel is het een van de fundamenten om op populatieniveau keuzes te maken tussen verschillende behandelingen voor vaak ongelijksoortige aandoeningen met heel verschillende gezondheidseffecten: minder pijn, beter bewegen, langer leven... In een tijd van grenzen aan onze gezondheidszorg kan niemand om die lastige keuzes heen en kunnen die kille qaly’s helpen om met ons hoofd en met ons hart zo rechtvaardig mogelijk te kiezen.

Midden in de nacht verlieten we het laatste kamp in de ijzige kou, stap voor stap met onze voorhoofdslampen, als een lichtende colonne omhoog kruipend. Bij zonsopkomst bereikten we de top: een schitterend, adembenemend uitzicht… de wereld lag aan onze voeten. Zo’n ervaring is niet te beschrijven. Dan toch maar een cijfer? 10+!