Een eeuw geleden werd het ontdekt als middel om ‘Engelse ziekte’ te voorkomen. Tegenwoordig geldt vitamine D-suppletie als middel tegen bijna alles. En de streefnormen stegen mee. Hoe kwam het zover? Een reconstructie.
Samenvatting
Was 50 jaar geleden een boterham met margarine voldoende, nu slikken grote groepen Nederlanders vitamine D. Dat heeft vooral met verhoging van de normwaarden te maken, zonder dat er heel veel bewijs is voor andere effecten dan die op preventie van rachitis en mogelijk fracturen. Hoe kwam dat zo?
Artikelinformatie
Aanvaard op
In print verschenen in
week 51 2020
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 2020;164:D5546
Dit artikel is gepubliceerd in het dossier
Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG
Literatuur onvolledig aangehaald
Collega Zaat gaat selectief te werk als hij stelt dat de meta-analyse heeft aangetoond dat het slikken van vitamine D iets minder luchtweginfecties (RR: 0,88; 95%-BI: 0,81-0,96; NNT: 33) geeft. De volgende zin in die meta-analyse luidt namelijk: “Het voordeel was groter bij degenen die dagelijks of wekelijks vitamine D kregen zonder aanvullende bolusdoses (NNT = 20) en de beschermende effecten tegen acute luchtweginfectie in deze groep waren het sterkst bij mensen met een ernstig vitamine D tekort bij aanvang (NNT = 4).” De definitie van een ernstig vitamine D tekort in de meta-analyse is een vitamine D-concentratie < 25 nmol/l (1).
De prevalentie van een ernstig vitamine D tekort, een 25(OH)D-spiegel < 25 nmol/l, zou in Nederland 12, 5 % zijn (2). Dat getal is echter een gemiddelde want de vitamine D-concentratie varieert met de seizoenen. In de winter is de prevalentie van een vitamine D-concentratie < 30 nmol/l in Zuid-West Nederland 29,9% en in de zomer 11,6 % (3). Gezien deze fluctuatie heeft waarschijnlijk 25% van de bevolking in Zuid-West Nederland op dit moment een ernstig vitamine D tekort en een dagelijkse dosis vitamine D, kosten minder dan 1 eurocent per dag, zal een absolute risicoreductie op een acute luchtweginfectie geven van 25%.
Referenties
1. Martineau AR, Jolliffe DA, Hooper RL, et al. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory tract infections: systematic review and meta-analysis of individual participant data. BMJ. 2017; 356: i6583.
2. Lips P, van Schoor N, de Jong T. Vitamine D, de huidige inzichten. Ned Tijdschr Geneeskd 2020;164:D3949.
3. Boonman-de Winter LJM, Albersen A, Mohrman K, et al. Hoge prevalentie van vitamine D deficientie in Zuidwest-Nederland. Ned Tijdschr Geneeskd 2015;159:A8167
Mede namens collega J. Hartman, huisarts,
Jan van der Meulen, basis-arts, Huisartsenpraktijk de Jagerweg Dordrecht
Repliek auteur
Dank voor de opmerking. Mijn artikel is geen meta-analyse over het effect van vitamine D bij luchtweginfecties, maar een illustratie van het fenomeen hoe 'indicatie-creep' werkt.
Als collega's Hartman en Van der Meulen mij verwijten selectief te citeren geldt dat helaas ook voor hen. Letterlijk staat er 'Subgroup analysis revealed a strong protective effect of vitamin D supplementation among those with baseline circulating 25-hydroxyvitamin D levels less than 25 nmol/L (adjusted odds ratio 0.58, 0.40 to 0.82, NNT=8, 5 to 21; 538 participants in 14 studies; within subgroup P=0.002; see Cates plot, supplementary figure S1) and no statistically significant effect among those with baseline levels of 25 or more nmol/L (adjusted odds ratio 0.89, 0.77 to 1.04; 3634 participants in 19 studies; within subgroup P=0.15; P for interaction 0.01)'. Het gaat dus om een subgroepanalyse met slechts 538 patienten uit 14 trials met een bewezen laag vitaminde-D gehalte die dan bij dagelijks slikken 1 luchtweginfectie minder hebben, met een vrij breed brouwbaarheidsinterval. Bij alle mensen zonder laag vitamine-gehalte werkte het niet. Kan een beetje helpen, maar een wondermiddel is het dus zeker niet.
Joost Zaat