Fundamentele oorzaken van ziekte

When one approaches diseases from a historical perspective, it is striking that most diseases display a spectacular pattern of rise and fall. This article discusses an ‘ecological-evolutionary theory’ of the origins of disease, which explains the emergence of ever-new diseases from the fact that humans, in their tireless pursuit of better living conditions, have engaged in activities that exposed them to new health risks, at a pace that evolution cannot keep up with. This is illustrated by examples in the field of infectious diseases, ischemic heart disease and cancer. The rise of COVID-19 can be understood along the same lines. The fundamental role of behaviour and environment in the development of disease implies that public health measures are generally the best approach to tackle disease.

Conflict of interest and financial support: none declared.

De pokken zijn uitgeroeid en hartaandoeningen zijn op hun retour, maar covid-19 laat zien dat de mensheid nog altijd kwetsbaar is voor spectaculaire nieuwe ziekten. Wat zit daarachter? Epidemioloog Johan Mackenbach over de vraag waarom er ziekten zijn.

Samenvatting

Wanneer men ziekten vanuit een historisch perspectief benadert, valt op dat de meeste ziekten een spectaculair patroon van opkomst en neergang kennen. Dit artikel bespreekt een ‘ecologisch-evolutionaire theorie’ die de opkomst van steeds nieuwe ziekten verklaart uit het feit dat mensen, in hun onvermoeibare zoektocht naar betere leefomstandigheden, steeds weer activiteiten hebben ondernomen die hen blootstelden aan nieuwe gezondheidsrisico’s – en dat in een tempo dat de evolutie niet kon bijhouden. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van voorbeelden op het terrein van infectieziekten, ischemische hartziekte en kanker. Ook de opkomst van covid-19 kan vanuit dit perspectief worden geduid. De fundamentele rol van gedrag en omgeving bij het ontstaan van ziekte impliceert dat ‘public health’-maatregelen in het algemeen de beste aanpak zijn om ziekte terug te dringen.

Artikelinformatie

Aanvaard op

23 december 2020

30 maart 2021

In print verschenen in

week 13 2021

Citeer dit artikel als

Ned Tijdschr Geneeskd. 2021;165:D5693

Vakgebied

Microbiologie

Pathologie

Publieke gezondheidszorg

Auteursinformatie

Erasmus MC, afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg, Rotterdam: em.prof.dr. J.P. Mackenbach, sociaal geneeskundige en epidemioloog.

Contact J.P. Mackenbach (j.mackenbach@erasmusmc.nl)

Belangenverstrengeling

Belangenconflict en financiële ondersteuning: geen gemeld.

Verantwoording

Dit artikel is een bewerking van het afscheidscollege dat Johan Mackenbach op 23 oktober 2020 hield als hoogleraar maatschappelijke gezondheidszorg aan het Erasmus MC. Het is grotendeels gebaseerd op zijn boek ‘A history of population health. Rise and fall of disease in Europe’. Dit boek kan gratis worden gedownload via https://brill.com/view/title/57111.