Endocriene bijwerkingen van checkpointremmers

Klinische praktijk
Weena J.Y. Chen
Yvonne H.M. Krul-Poel
Chantal Roth
Mariette Labots
Alfons J.M. van den Eertwegh
Koen M.A. Dreijerink
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 2019;163:D3957
Abstract

Dames en Heren,

Immuuntherapie met checkpointremmers wordt bij steeds meer vormen van vergevorderde kanker toegepast en kan resulteren in langdurige ziekteremissie. Zorgverleners komen daarom steeds vaker in aanraking met deze medicijnen en hun bijwerkingen, waaronder endocriene bijwerkingen. Doordat de symptomen van deze endocrinopathieën ook kunnen passen bij ziekteprogressie, infecties of het gebruik van andere medicijnen, kan er vertraging in de diagnostiek en behandeling ontstaan. In dit artikel onderstrepen wij aan de hand van 3 casussen het belang van tijdige herkenning en behandeling van endocriene bijwerkingen van checkpointremmers.

Toets voor nascholing (verlopen)

Aan dit leerartikel was een toets gekoppeld waarmee je nascholingspunten kon verdienen.

Bekijk de toets

Patiënt A, een man van 59 jaar, werd in ons ziekenhuis behandeld met de checkpointremmer ipilimumab vanwege intracerebrale metastasen van een melanoom. Na de derde toediening kreeg hij hoofdpijn die een week aanhield. Na de vierde en laatste toediening was hij toenemend vermoeid, kreeg hij last van kouwelijkheid en ontwikkelde hij een trage spraak. Om die reden bezocht patiënt de SEH van ons ziekenhuis.

Laboratoriumonderzoek toonde de volgende uitslagen (referentiewaarden tussen haakjes): cortisol: < 30 nmol/l (250-650); ACTH: 0,4 pmol/l (< 9); TSH: 0,13 mU/l (0,3-4,5); en vrij T4: 4,5 pmol/l (12-22). Op de MRI-scan van de hersenen was geen ziekteprogressie zichtbaar, maar wel een algeheel vergrote hypofyse (figuur). Deze bevindingen pasten bij centrale onderdrukking van de hypothalamus-hypofyse-bijnieras en de hypothalamus-hypofyse-schildklieras, veroorzaakt door hypofysitis. Patiënt werd ingesteld op suppletietherapie met hydrocortison en levothyroxine. Ook kreeg hij instructies om de dosis hydrocortison aan te passen bij ziekte of stress.

Figuur
Hypofysitis
Figuur | Hypofysitis
Transversale MRI-opname van de hersenen van patiënt A, waarop een algeheel vergrote hypofyse te zien is. Op basis van deze scan en de laboratoriumuitslagen werd de diagnose ‘hypofysitis’ gesteld; dit is een bijwerking van de checkpointremmer ipilimumab.

In de…

Auteursinformatie

Amsterdam UMC, locatie VUmc, Amsterdam. Afd. Interne Geneeskunde, sectie Endocrinologie: dr. W.J.Y. Chen, dr. Y.H.M. Krul-Poel, dr. K.M.A. Dreijerink, internisten-endocrinologen. Afd. Medische Oncologie: C. Roth, verpleegkundig specialist; dr. M. Labots en prof.dr. A.J.M. van den Eertwegh, medisch oncologen.

Contact K.M.A. Dreijerink (k.dreijerink@amsterdamumc.nl)

Belangenverstrengeling

Belangenconflict en financiële ondersteuning: er zijn mogelijke belangen gemeld bij dit artikel. ICMJE-formulieren met de belangenverklaring van de auteurs zijn online beschikbaar bij dit artikel.

Verantwoording

De eerste twee auteurs leverden een gelijke bijdrage aan het manuscript. Dr. P. de Graaf, radioloog (Amsterdam UMC, locatie VUmc), beoordeelde de MRI-scan van patiënt A.

Auteur Belangenverstrengeling
Weena J.Y. Chen ICMJE-formulier
Yvonne H.M. Krul-Poel ICMJE-formulier
Chantal Roth ICMJE-formulier
Mariette Labots ICMJE-formulier
Alfons J.M. van den Eertwegh ICMJE-formulier
Koen M.A. Dreijerink ICMJE-formulier
Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG

Ook interessant

Reacties