Dwalingen in de methodologie. XXXIII. De ethiek van de schatting van de steekproefomvang: minder proefpersonen nodig bij eenzijdige dan bij tweezijdige statistische toetsing

- In sample size calculations for clinical trials, two-sided statistical testing is the usual starting point. Compared with one-sided testing, this option requires the inclusion of a larger number of study subjects, and a larger number of study events will be needed before a conclusion can be reached.

- It is therefore ethically relevant to consider in which situations one-sided testing should be the preferred option.

- One-sided statistical testing is preferable when the research hypothesis is one-sided (is intervention A better than intervention B?), or when only a clearly better result for A compared to B will have clinical consequences (e.g. if A is more cumbersome or more invasive to the patient than B). For the estimation of the number of study subjects needed, one-sided testing should then be assumed.

- If a new intervention is to be tested by comparison with placebo treatment or with absence of treatment, one-sided testing is an adequate starting point for sample size estimation.

Samenvatting

- In de berekening van de steekproefomvang van klinische trials gaat men meestal uit van tweezijdige statistische toetsing. Daarbij is een groter aantal proefpersonen vereist dan bij eenzijdige toetsing, en er zal een groter aantal primaire onderzoeksuitkomsten bereikt moeten worden voordat een conclusie kan worden getrokken.

- Het is daarom ethisch van belang om na te gaan in welke gevallen eenzijdige toetsing de voorkeur verdient.

- Eenzijdige statistische toetsing verdient de voorkeur wanneer de onderzoekshypothese eenzijdig gericht is (is interventie A beter dan interventie B?) of wanneer alleen een duidelijke meerwaarde van A ten opzichte van B klinische consequenties heeft (bijvoorbeeld als A belastender is dan B). Bij het schatten van het benodigde aantal patiënten dient men dan uit te gaan van eenzijdige toetsing.

- Ook als er sprake is van het testen van een nieuwe interventie door vergelijking met een placebobehandeling of met niet-behandelen, is eenzijdige toetsing een adequaat uitgangspunt voor het schatten van het benodigde aantal proefpersonen.