Dodelijk virus via vleesmuis en varken naar mens

Onderzoekers uit Maleisië en de Verenigde Staten hebben een nieuw virus geïdentificeerd dat zowel mensen als dieren kan besmetten. Het behoort tot de familie van de paramyxovirussen, waartoe ook het bof- en mazelenvirus behoren, en is genoemd naar de plaats in Maleisië waar het eerste slachtoffer stierf: Nipah. Het Nipah-virus is nauw verwant aan het eveneens nieuwe Hendra-virus. Ze vormen samen een nieuwe stam binnen de familie van de paramyxovirussen, maar onderscheiden zich doordat ze niet één, maar meerdere diersoorten en ook de mens kunnen besmetten. Dieren als honden, katten, varkens, vleermuizen en paarden herstellen gewoonlijk van een virusaanval, maar voor mensen zijn beide virussen, die hersenvliesontsteking veroorzaken, in veel gevallen dodelijk (Science 2000;289:518-19 en Lancet 2000;356:230).

Het Nipah-virus sloeg eind 1998 in Maleisië toe; het breidde zich begin 1999 uit naar Singapore en trof in totaal 276 slachthuismedewerkers, van wie er 106 overleden. Eerst dacht men dat de medewerkers overleden waren aan Japanse encefalitis, een overeenkomstige virusinfectie die regelmatig bij varkensslachters optreedt. Toen bleek dat vaccinatie niet hielp en het virus met transporten van varkens mee verhuisde, is men verder gaan zoeken.

In 1994 en 1995 was een overeenkomstig virus gesignaleerd in Australië, het Hendra-virus. Hieraan stierven toen mensen die via paarden waren besmet. Men ontdekte toen dat het virus werd verspreid door fruitetende vleermuizen die zelf van het virus niet ziek werden.

Omdat dit mogelijk ook bij het Nipah-virus het geval was, werd een aantal lokale vleermuissoorten onderzocht op de aanwezigheid van antistoffen. Twee vruchtenetende soorten waren positief. Om aan te tonen dat deze vleermuizen het virus ook konden verspreiden werd vlak bij de grot waarin de dieren sliepen urine opgevangen op plasticfolie. In één van de urinemonsters werd het Nipah-virus aangetoond. Het virus werd ook teruggevonden in aangevreten fruit in een nabijgelegen boomgaard. Vleermuizen besmetten het fruit via speeksel of urine. Rondscharrelende dieren zoals varkens worden op hun beurt geïnfecteerd door het eten van besmet fruit, waarna de mens weer wordt geïnfecteerd door contact met urine, bloed of speeksel van een besmet varken.

De uitbraak van het Nipah-virus heeft voor veel paniek gezorgd. Veel varkens bleken geïnfecteerd; de besmetting trok met de varkens mee van het noorden naar het zuiden van Maleisië en het virus werd tevens in Singapore geïmporteerd. Het afmaken van ongeveer een miljoen varkens maakte een einde aan de uitbraak, maar in mei van dit jaar heeft het virus opnieuw toegeslagen in een varkensboerderij; 4 medewerkers werden geïnfecteerd.