De kriebelziekte en het Isenheimer altaar

Inleiding

Middeleeuwse hospitalen waren gespecialiseerde kerkgebouwen. Hoewel ook enige medische zorg werd geleverd, was de religieuze functie minstens zo belangrijk. Dit geldt zowel voor degenen die de zorg verleenden als voor degenen die de zorg ontvingen. De eersten bedreven, met het oog op hun eigen zaligheid, de werken van barmhartigheid: het voeden van hongerigen, het huisvesten van vreemdelingen, het bezoeken van zieken, het begraven van doden... De hospitaalgasten zelf werden niet alleen in lichamelijke zin verzorgd, maar ontvingen ook zielszorg: er werden missen gelezen, de biecht werd afgenomen et cetera.1-4

De religieuze functie van middeleeuwse hospitalen is in hun architectuur vaak nog goed te herkennen. In veel gevallen gaat het om grote meerbeukige zalen die in open verbinding staan met een kapel, zodat de zieken vanuit hun bed het altaar konden zien. Soms zijn ook kunstwerken bewaard gebleven die kennelijk bedoeld waren als een oproep om aan het zieleheil…