De gevangenisafdeling

Als arts in dit Malawische ziekenhuis valt de gevangenisafdeling buiten mijn werkterrein. Ik heb er alleen maar huiveringwekkende voorstellingen bij. Op een rustige ochtend besluit ik toch om er eens langs te lopen. Buiten zit de zuster van dienst naast de uniformdragende politiebewaker voor de ijzeren toegangsdeur, die me best een rondleiding wil geven. Het merendeel van de stalen ledikanten op de mannenafdeling is momenteel bezet. De zieke gevangenen liggen op hun rug, armen gevouwen onder het hoofd, en staren naar een onzichtbaar punt. Ze hebben meestal infectieziekten en verwondingen of botbreuken na mishandeling, vertelt de verpleegkundige.

Achter in de herenbarak, die wordt verlicht door tralieramen op ooghoogte, komt een man in een rolstoel door een stel klapdeuren de zaal binnen. Zijn rolstoel is een combinatie van een plastic tuinstoel met afgezaagde poten op een origineel onderstel. Hij lijkt erg klein in zijn tuinstoel op wielen. Alleen zijn rechter voet niet: die is enorm gezwollen en wit uitgeslagen. Hij schenkt me een mooie glimlach voordat hij terug naar zijn bed rolt. ‘What’s the problem with his foot?’, vraag ik aan de ‘nurse in charge’, terwijl ik naar de schimmelwitte kolos kijk. ‘Nobody knows’, zegt ze verontschuldigend terwijl ze haar schouders ophaalt, ‘but probably it has to do with his HIV infection. You know’, gaat ze vertrouwelijk verder, ‘over 90% of the patients in here is HIV positive, likewise in prison.’ In vergelijking met de al hoge landelijke prevalentie (15%) is dit een indrukwekkend hoog percentage. Ze komt wat dichter bij me staan en buigt haar hoofd nog wat naar me toe, als ik ernaar vraag. ‘It is anal sex’, zegt ze zacht maar duidelijk. Daarna knikt ze een keer gedecideerd en gaat dan verder. ‘I tell them about the risks and I give them the consultation about HIV transmission and everything… But they keep doing it, even here in the ward.’

Hoewel mannen geregeld hand in hand staan en lopen op straat, en sociaal vaak intiemer zijn dan in Nederland, is homoseksualiteit een absoluut taboe in Malawi. Homoseksuele handelingen inbegrepen. Toch geeft de openheid van de verpleegkundige ook enige moed. ‘Are they provided with condoms?’, durf ik haar te vragen. Even is het stil. ‘Ehm, not here’, zegt ze terughoudend, ‘but they get them in prison.’ Vervolgens trekt ze een gezicht alsof ze wil zeggen: ‘en hiermee is het onderwerp wat mij betreft afgelopen’. Dit geldt ook voor de rondleiding, begrijp ik, want de zuster loopt even later al kordaat richting uitgang.

Nog een laatste keer kijk ik de zaal rond, terwijl ik me afvraag wáár ze dan precies met elkaar vrijen. In bed? Eronder wellicht? Of in de wasruimte achter de klapdeuren?