Compassie

Een arts-assistent overlegde met mij over een patiënte met een euthanasieverzoek. De patiënte was gediagnosticeerd met chronische, recidiverende depressies en had verschillende behandelingen gehad, zonder resultaat. De afgelopen jaren waren een hel geweest en nu wilde ze euthanasie. De arts-assistent leefde met haar mee en stond volledig achter het verzoek: ‘ik gun het haar zo, ze heeft recht op goede zorg.’ Het zou volgens hem ‘schandalig’ zijn als we deze patiënte zouden laten lijden. Hij was behoorlijk fel en ik merkte terughoudendheid bij mezelf. Was dit nu de enige juiste beslissing? Er waren toch nog genoeg behandelopties?

Ik ging eerst bij mezelf te rade. Waarom proefde ik die terughoudendheid? Waarom ging ik niet mee met de aios om deze vrouw uit haar lijden te verlossen? Ze heeft toch recht op goede zorg? Het zorgde voor vertwijfeling. Misschien heb ik verminderde empathische vermogens. Dat zou geen fijne constatering zijn als psychiater, maar goed.

‘Misschien heb ik verminderde empathische vermogens’

Ik ging te rade bij Paul Bloom, auteur van het boek Against empathy. Ik kreeg het gevoel dat Paul mij misschien kon helpen. Bloom verzet zich tegen het idee dat empathie altijd goed is. Zoals de titel doet bevroeden is hij geen voorstander van te veel empathie. Hij toont met mooie wetenschappelijke studies aan dat te veel empathie – volgens hem het volledig meevoelen met de emoties (en het lijden) van een ander – kan leiden tot selectieve, niet faire en irrationele beslissingen. Bloom constateert dat te veel empathie een objectief oordeel kan vertroebelen. Hij pleit voor compassie. Compassie gaat volgens hem over begrip opbrengen voor het lijden van een ander en actie ondernemen om het te verlichten. Te veel empathie zou volgens Bloom alleen maar in de weg zitten als je een medische beslissing moet nemen.

Het gaf me wat houvast. Als ik me laat meevoeren met de emoties van mijn lijdende patiënten, dan hebben ze niet veel aan mij. Ze willen een dokter die actie onderneemt en een goede, rationele behandelbeslissing kan nemen zonder dat deze te veel wordt gestuurd door langsvliegende emoties. Mijn mindfulnesslerares zegt altijd: emoties komen en gaan. Let it be. Kijk naar ze van een afstandje, accepteer ze zoals ze zijn.

Bovendien, iedereen heeft toch recht op goede zorg? En gun ik het iedereen om goed behandeld te worden. Aha, daar kwam de aap uit de mouw: dit euthanasieverzoek was (nog) geen goede zorg. De arts-assistent liet zich misschien teveel leiden door empathie. Daarvoor heb ik veel compassie; hulpverleners met teveel empathie. Daar hebben ze recht op. Sterker nog, alle patiënten hebben recht op goede zorg. En ik gun het ze ook. Allemaal.