Colitis ulcerosa en primaire scleroserende cholangitis

Sinds de invoering van de endoscopische retrograde cholangiografie (ERCP) is bekend dat primaire scleroserende cholangitis (PSC) in veel gevallen de oorzaak is van de leverfunctiestoornissen die gevonden kunnen worden bij patiënten met colitis ulcerosa. Olsson et al. hebben de prevalentie van PSC berekend bij 1500 patiënten met colitis ulcerosa, wonende in 5 districten in Zweden.1 Allen waren ouder dan 16 jaar. De diagnose ‘colitis ulcerosa’ was endoscopisch vastgesteld en histologisch bewezen. Van de 1409 patiënten van wie de laboratoriumgegevens te achterhalen waren, bleken 72 patiënten een verhoogde alkalische-fosfatase-activiteit in het bloed te hebben. Van deze groep ondergingen 65 patiënten een ERCP; bij 53 werd PSC vastgesteld. De prevalentie van PSC werd berekend: 5,5 voor patiënten met uitgebreide colitis ulcerosa (tot voorbij de flexura lienalis)en 0,5 voor die patiënten bij wie alleen het distale deel van het colon was aangedaan. Een opvallende bevinding bij het onderzoek was dat de combinatie van colitis en PSC 2 maal zo vaak bij mannen werd gevonden als bij vrouwen.

Het dikwijls samengaan van colitis ulcerosa en PSC zou kunnen wijzen op een gemeenschappelijke pathogenese. Inderdaad vonden Duerr et al. aanwijzingen in deze richting.2 Met behulp van een ELISA-techniek (waarmee IgG-antistoffen kunnen worden aangetoond die zich binden aan cytoplasmatische delen van de neutrofiele leukocyten) vonden zij dat de sera die afkomstig waren van patiënten met PSC een statistisch significant grotere binding hadden voor de neutrofiele leukocyten dan bloedmonsters van patiënten met primaire biliaire cirrose of chronische hepatitis. Alle sera die bij de ELISA positief waren voor deze anti-neutrofiele cytoplasmatische antistoffen (ANCA) werden ook nog eens onderzocht met een immunofluorescentietechniek. Hierbij werd een opvallende perinucleaire kleuring gezien van de granulocyten bij het merendeel van de patiënten met colitis ulcerosa, met of zonder PSC. De combinatie van een verhoogde concentratie IgG-antistoffen gericht tegen neutrofiele leukocyten en een perinucleair patroon bij immunofluorescentie had een sensitiviteit van 65 en een specificiteit van 100 voor het aantonen van PSC in vergelijking met controlesera van patiënten met andere leverziekten.

De onderzoekers komen tot de slotsom dat neutrofiele cytoplasmatische antistoffen bij patiënten met colitis ulcerosa en PSC op een gezamenlijke immunopathologische oorzaak van beide ziektebeelden kunnen duiden.