Blinde vlekken zien

We hebben ze allemaal. Eén blinde vlek per oog, maar nog veel meer op onze ziel. Als kind was ik verbaasd dat je die blinde vlek in je oog zelf kon zien. Turen naar een rondje op wit paper en de naastliggende markeringsstreepjes, net zo lang tot je het rondje ziet verdwijnen. Fascinerend.

Het zichtbaar krijgen van andere blinde vlekken is nog uitdagender. Soms gebeurt het in de omgang met patiënten. Zo sprak ik de wat jonger uitziende naaste van een oudere heer meteen aan als zijn zoon, in plaats van te denken aan een jeugdiger partner...

Oud-anesthesiologe Nelly Moerman maakt de bedrijfsblindheid van haar artsen zichtbaar in het artikel waarin ze beschrijft hoe die haar onaangekondigd in een patiëntdemonstratie betrokken (D7213). Nog schrijnender is de klinische les van Raisa Thybaut, die toont hoe het maatschappelijke stigma van verslavingsziekte je als arts in de luren kan leggen (D7109). De blinde vlek hier is dat een miskend stigma kan leiden tot kokervisie: de klachten zouden wel aan de verslaving liggen.

‘We denken dat anderen vatbaarder zijn voor biases dan wijzelf’ 

We denken van nature dat anderen vatbaarder zijn voor dergelijke biases dan we zelf zijn. Dat heet in de psychologie toepasselijk ‘de blinde vlek voor bias’. Elegante experimenten bewijzen keer op keer het bestaan van die blinde vlek. Kinderen vanaf een jaar of zeven denken al dat ze minder last hebben van vooroordelen dan anderen. Helaas wordt dat bij communicatie tussen volwassenen niet beter en speelt het ook vaak in de arts-patiëntrelatie.

Mocht je je eigen perspectief op deze of andere aspecten van de arts-patiëntrelatie willen delen, dan moedigen we je graag aan hierover een presubmissievoorstel in te dienen. Of je ze nu hebt opgedaan als arts, patiënt, naaste of ooggetuige: zelfreflecties die het strikt persoonlijke overstijgen, kunnen pareltjes over ons vak opleveren – zie de ‘Piece of my mind’-essays in de JAMA.

Zelfreflecties inspireren en kunnen je raken, omdat werken met patiënten uitdagend, indringend, gevoelig, maar ook vaak grappig en pijnlijk is. En altijd belangrijk. Daarover schrijven en lezen helpt het arts-zijn beter begrijpen en de afstand tussen arts en patiënt, geneeskunde en geneeskunst overbruggen. Dus deel je eye-openers met ons!