Atomaire deeltjes

Sommige schrijvers zijn bijna profeten. Houellebecq is er zo eentje. In 1998, nog voor de opkomst van sociale media en de smartphone, beschrijft hij in Elementaire deeltjes hoe de liberale en tolerante samenleving, waarin niemand meer contact hoeft te maken, heeft geleid tot een wereld waarin niemand meer echt contact kán maken en iedereen wordt teruggeworpen op zichzelf. Waar Sartre zegt: ‘De hel, dat zijn de anderen’, zegt Houellebecq: ‘De hel is geen andere mensen.’ In de roman is een belangrijke rol weggelegd voor Minitel, de Franse voorloper van het internet. Ideaal voor het bestellen van pizza en prostituees.

We zijn inmiddels 24 jaar verder. Heel langzaam hebben we ons aangepast aan de dystopie van Houellebecq. We zijn dingen normaal gaan vinden die we in 1998 nog absurd zouden hebben gevonden. Mensen die angstig of depressief zijn, kunnen via het moderne Minitel naast pizza en prostituees ook een psycholoog bestellen (D5963). Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het voor bepaalde groepen nog verlichting geeft ook.

‘We zijn dingen normaal gaan vinden die we in 1998 absurd vonden’

Dat is misschien niet verwonderlijk in een maatschappij waarin het makkelijk is te vervallen tot een atomair bestaan. Elk betekenisvol contact is dan een verbetering. De wachtlijsten zijn zo lang dat dit misschien wel de beste oplossing is, zeker voor mensen die zo passief of angstig zijn dat dit de enige stap is die ze kúnnen maken. Aan de andere kant vraag ik me af of er geen heilzame werking uitgaat van de noodzaak voor van alles en nog wat het huis uit te moeten en ‘de ander’ te ontmoeten, inclusief een bezoek aan de psycholoog.

Ons Minitel maakt het ook mogelijk voor kwetsbare prepuberale kinderen om zonder ouderlijke supervisie op zoek te gaan naar contact en zo uit te komen bij mensen die uitleggen hoe je zo mager mogelijk kunt worden (D6234). Deze uitweg uit het isolement leidt paradoxaal genoeg juist weer tot meer isolement van je naasten.

Ik wil hier niet pleiten voor afschaffing van het internet, maar wel de vraag oproepen wat de juiste plaats ervan is in ons leven en hoe de gezondheidszorg zich ertoe moet verhouden. Is het niet iets als autorijden, alcohol of seks? Heel nuttig en/of aangenaam, maar wel met mate en onder voorwaarden.