‘We lopen steeds achter de feiten aan’

Waar ging de noodoproep van ziekenhuis Bernhoven over?

‘Het ziekenhuis had aan een aantal huisartsen gevraagd om mee te denken over de aanpak als we de patiëntenzorg niet meer aankunnen. Toen dachten wij als huisartsen: dat is een te groot probleem, dat moet landelijk en door een minister opgepakt worden. Ik ben erg blij dat die noodkreet ook daadwerkelijk landelijk is opgepakt. Kaderartsen maken richtlijnen. Zo hebben de kaderartsen spoedzorg een illustratief filmpje gemaakt voor de doktersassistentes over hoe ze moeten triëren. En kaderartsen palliatieve zorg hebben goede richtlijnen verzorgd en een oproep gedaan om bij alle risicopatiënten alvast aan te kaarten dat dit een virus is dat – zeker bij hen – erg zal toeslaan.’

Hoe is de situatie in Oss op dit moment?

‘Het is in zekere zin heel druk en in zekere zin heel rustig. Sinds een week hebben we voor alle mensen uit Oss overdag aparte isolatiespreekuren en dat geeft een zekere stabiliteit. De isolatiespreekuren vinden plaats in 1 van de bestaande huisartsenpraktijken die daarvoor gereserveerd is. Collega’s werken hier in toerbeurten en zien patiënten die door de omliggende praktijken verwezen worden als ze hoesten, of andere symptomen hebben die bij COVID-19 passen. Er zijn speciale gratis parkeerplaatsen, die de gemeente beschikbaar heeft gesteld. De patiënten blijven in de auto zitten tot ze gebeld worden dat ze naar binnen mogen en dan krijgen ze een mondkapje op. De begeleider blijft in de auto. Patiënten mogen niet op eigen initiatief naar het isolatiespreekuur komen en vooralsnog gebeurt dat ook niet. Mensen komen ook vrijwel niet meer naar de eigen huisartsenpraktijk. Vorige week kwam er zo af en toe nog iemand langs, maar er hangt een brief op de deur dat ze buiten moeten blijven, met een richtlijn in alle talen.’

Hoe vol zijn de isolatiespreekuren?

‘Eerst was er zowel ’s ochtends als ’s middags 1 arts, daarna werd het dubbel gepland en nu soms ook driedubbel, al naar gelang de drukte. Er is veel ongerustheid onder de mensen, maar we proberen voor die spreekuren streng te triëren. Een maand geleden was er onduidelijkheid vanwege de heersende influenza en nu komen er hooikoortspatiënten bij. Daarnaast hebben we te maken met mensen uit andere taalgebieden en psychiatrische patiënten die sneller angstig zijn. Dat vraagt om goede triage en een goede uitleg, dus we bellen ook veel patiënten terug. Wat de huisartsenposten betreft worden er tijdens de avond, nacht en in het weekend 2 aparte spreekuren gedraaid op verschillende locaties: een spreekuur voor niet-verdachte patiënten en een spreekuur voor verdachte patiënten.’

Was het lastig om de aparte spreekuren op te starten?

‘We hebben gemerkt dat we hier met z’n allen echt achter de feiten aanlopen. Op een gegeven moment loopt de druk per dag, per uur, op. Dan komen er allemaal initiatieven op gang, neemt de crisiscoördinator voor de huisartsenzorg (‘HaROP-coördinator’) de zaak ter hand en worden er nieuwe appgroepjes gevormd. Het weekend van 14-15 maart was het echt extreem druk, vooral organisatorisch.’

Hebben we het dus onderschat?

‘Zoals ik zei: we lopen steeds achter de feiten aan. We denken steeds: oh ja, nu moeten we wel strengere maatregelen nemen, maar die zijn eigenlijk telkens net iets te laat.’

Is dat een tip voor de huisartsen die nog niet zo overspoeld worden?

‘Ja. Ik denk dat er een paar tips zijn. Het is erg belangrijk om te beseffen dát je achter de feiten aanloopt, dus dat er nu nog ruimte is om daar op in te spelen en om nu zaken met elkaar te organiseren. Denk alvast na over hoe je een apart spreekuur gaat organiseren: of je dat aparte spreekuur nu al gaat doen en wie dat gaat coördineren. Maak appgroepjes waarin de informatie uitgewisseld kan worden. Er moet duidelijk leiding worden genomen en dat kan het beste vanuit de regio van de huisartsenpost gebeuren.’

Wordt dat bij u ook regionaal geregeld?

‘Ja, hier wordt het ook via de huisartsenpost, dus regionaal, geregeld. Waar we erg blij mee zijn is dat de ROAZ (Regionaal Overleg Acute Zorgketen) meer regie heeft genomen. Afgelopen vrijdag was er zoveel nood dat we merkten dat het echt een landelijk probleem is, dus dat daar nu al per regio op geanticipeerd moet worden.’

En gebeurt dat voldoende?

‘Dat weet ik niet, al zijn er natuurlijk wel landelijke overleggen. Het zijn vooral de IC’s die met hun landelijke coördinatie in het nieuws komen, maar wij zitten helemaal vooraan in de zorg. Wij hebben met de primaire triage te maken en daarom is het belangrijk dat de huisartsenposten afspraken over de zorg ook met elkaar kortsluiten, in samenwerking met de GGD’s.’

Hoe zit het met het tekort aan materialen?

‘Op dit moment is er nog steeds voldoende. Je moet er wel zuinig op zijn, want op de isolatiespreekuren gaat het hard. Er zijn telkens richtlijnen waar de coördinatoren hun spullen kunnen bestellen. Dat loopt nog wel. MSD heeft hier ook alcohol in grote hoeveelheden geleverd. Er is dus nog geen acuut tekort aan beschermende materialen, maar er is wel voortdurend vraag naar en we moeten voorkomen dat er tekorten ontstaan.’

Zijn er huisartsen, of andere zorgverleners, zelf ziek geworden?

‘Er zijn inderdaad huisartsen ziek geworden. Ook zijn er huisartsen van wie een familielid aan COVID-19 is overleden en huisartsen die zelf tot de risicogroep behoren, of van wie de partner daartoe behoort.’

Wat zijn de gevolgen daarvan voor de zorgverlening?

‘Collega’s zijn solidair, sociaal en behulpzaam, bijvoorbeeld bij de inzet op de isolatiespreekuren. Dat geldt ook voor de inzet van assistentes.’

Zijn er zaken die in het management van COVID-19 verbeterd kunnen worden?

‘De ethiek bij schaarste is, voor huisartsen zeker, een nieuw terrein. Wij zijn gewend om de situatie per persoon te beoordelen, maar er kan een moment komen dat je categorisch moet zeggen: nee, u komt niet in aanmerking voor een verwijzing naar het ziekenhuis. Er zijn geen kaderartsen ethiek en in de verschillende bestaande richtlijnen zit natuurlijk wel wat ethiek verwerkt, maar ik denk dat de NHG daar samen met ethici informatie over zou moeten verstrekken. Ze moeten het gesprek hierover aanzwengelen, want hoe bekender het is wie de kwetsbare patiënten zijn en dat zij, als ze heel ziek worden, weinig kans hebben om dit te overleven, hoe makkelijker het straks voor ons is om die boodschap te brengen. Je wilt geen doemscenario rondstrooien, maar je wilt wel dat het gesprek thuis aangegaan wordt.

Praktisch gezien is het erg belangrijk dat een wilsverklaring helder in de probleemlijst staat. En dat er niet alleen staat ‘wilsverklaring’, maar ook wat die inhoudt, zodat dat op de huisartsenpost meteen duidelijk is. Wij gaan nu bij onze risicopatiënten na of dat er voldoende duidelijk in staat. En we overwegen om sommige mensen te gaan bellen om hierover na te denken.’

Dus ethiek is een cruciaal punt in de praktijk van de coronacrisis?

‘Het bespreken van de afweging naar het ziekenhuis te gaan en daar in isolatie te worden behandeld en wellicht te sterven, of thuis te blijven met de aandacht, verzorging en liefde van mantelzorg met de daaraan verbonden risico’s is erg belangrijk, maar niet eenvoudig. Door COVID-19 zijn er mensen die een groot risico lopen te overlijden, met wie dit gesprek nog nooit gevoerd is. Daaronder zijn patiënten met wie dat gesprek überhaupt lastig te voeren is. Wat zich nog niet heeft voorgedaan, maar wat wel mogelijk is, is dat een patiënt op opname in het ziekenhuis aandringt, maar dat het ziekenhuis dit weigert omdat de patiënt niet voldoet aan de opnamecriteria, of vanwege plaatsgebrek. Centraal staat telkens de vraag: wat is op dit moment goede zorg voor deze patiënt.’

Wat is uw verwachting van de huisartsenzorg de komende tijd?

‘Dat is wel spannend. Alle planbare zorg is stopgezet, we hebben de deur op slot en niemand komt zomaar binnen. Ik denk dat we de controles gewoon een kwartaal overslaan en gelukkig kan er veel telefonisch opgevangen worden, zoals de begeleiding van diabetespatiënten. Maar het wordt complex. Want als je iets overkomt en je hoest ook, ja, dan wordt alles ingewikkeld.’

De Landelijke Huisartsenvereniging heeft een aantal praktische tips opgesteld voor in de huisartsenpraktijk tijdens de COVID-19-pandemie: https://www.lhv.nl/service/praktische-tips-voor-de-huisartsenpraktijk-voor-pandemie-coronavirus-covid-19