Praktijkvariatie in aanvullend onderzoek bij dementie

Objective

To determine variation in diagnostic strategies for diagnosing dementia between Dutch hospitals.

Design

Descriptive, retrospective research based on claim data of Dutch health insurers.

Method

Information on the use of diagnostic ancillary services carried out from 2015 to 2018 was collected via national-level insurance claims for patients who received a (new) diagnose-coding for dementia in 2018. Hospitals were included in the analysis if they diagnosed >50 patients with dementia. We distinguished academic medical centres (AMC), non-academic training hospitals (TH) and general hospitals (GH).

Results

In 2018, 20.073 new cases of dementia were diagnosed in 71 hospitals. The percentages of patients undergoing MRI/CT-imaging ranged from 37 to 99% (median 76.7%), neuropsychological-assessment from 0-89% (median 31.8%), cerebrospinal fluid examination from 0-14% (median 2.4%), PET/SPECT-imaging from 0-16% (median 6.2%) and electroencephalography from 1-20% (median 5.8%). Practice variation was comparable in AMCs, THs and GHs and was evidently skewed for PET/SPECT-imaging, electroencephalography and cerebrospinal fluid examination. There were no distinct differences according to case-mix characteristics or hospital volume. The percentage of patients subjected to ancillary diagnostic investigations decreased sharply with increasing age.

Conclusion

In the Netherlands, diagnostic ancillary methods used vary widely between hospitals both in frequency and modality. This variation may be driven by limited evidence of diagnostic accuracy and added value of different diagnostic tests, variations in doctor and patient preferences and differences in available diagnostic techniques per hospital. Further exploration of this heterogeneity may help to identify a strategy that combines the most benefit with the least burden.

Conflict of interest and financial support: none declared.

Samenvatting

Doel

Inzicht krijgen in de mate van praktijkvariatie in het gebruik van aanvullend onderzoek in Nederlandse ziekenhuizen voorafgaand aan de diagnose ‘dementie’.

Opzet

Beschrijvend, retrospectief onderzoek op basis van declaratiegegevens van zorgverzekeraars.

Methode

Wij gebruikten gegevens uit de landelijke verzekeringsdatabase van Vektis van alle verzekerden bij wie in 2018 de diagnose ‘dementie’ was gesteld, gebaseerd op 3 aan dementie gerelateerde dbc’s. Vervolgens gingen wij na voor welk percentage van deze verzekerden aanvullend onderzoek werd vergoed in de periode van 1 januari 2015-31 december 2018. In de analyses keken wij alleen naar ziekenhuizen waar in 2018 meer dan 50 keer de diagnose ‘dementie’ werd gesteld. Om mogelijke oorzaken van praktijkvariatie in kaart te brengen, verrichtten wij aanvullende analyses op grond van praktijkvolume, leeftijd en ziekenhuistype (perifeer ziekenhuis, topklinisch ziekenhuis en umc). Ook keken wij naar de correlaties tussen de verschillende diagnostische methoden.

Resultaten

In 2018 werden in 71 ziekenhuizen 20.073 patiënten (53% vrouw, 41% in de leeftijd van 71-80 jaar) gediagnosticeerd met dementie. MRI/CT werd het vaakst uitgevoerd (76,7%), gevolgd door neuropsychologisch onderzoek (31,8%), SPECT/PET (6,2%), eeg (5,8%) en liquoronderzoek (2,4%). De praktijkvariatie was groot tussen ziekenhuizen binnen één specifiek type, maar opvallend gering tussen ziekenhuistypen. Voor alle diagnostische methoden nam de frequentie sterk af naarmate patiënten ouder waren. Er waren geen statistisch significante verschillen in het gebruik van aanvullend onderzoek op basis van praktijkvolume. Het gebruik van eeg en liquoronderzoek was het sterkst gecorreleerd (R² = 0,097).

Conclusie

Er is grote praktijkvariatie in het gebruik van aanvullend onderzoek in Nederlandse ziekenhuizen voorafgaand aan de diagnose ‘dementie’. De oorzaak van deze variatie is onduidelijk, maar er spelen waarschijnlijk meer factoren een rol dan alleen verschillen in de samenstelling van de patiëntenpopulatie.

Artikelinformatie

Aanvaard op

11 november 2020

2 maart 2021

Citeer dit artikel als

Ned Tijdschr Geneeskd. 2021;165:D5315

Vakgebied

Zorgorganisatie

Zenuwstelsel

Ouderen

Publieke gezondheidszorg

Auteursinformatie

Amsterdam UMC, locatie AMC, Amsterdam. Afd. Neurologie: M. Hafdi, MSc, arts-onderzoeker. Afd. Public and Occupational Health: prof.dr. E. Richard, neuroloog (tevens: Radboudumc, afd. Neurologie, Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour, Nijmegen); prof.dr. E.P. Moll van Charante, huisarts-senior onderzoeker (tevens: Afd. Huisartsgeneeskunde); prof.dr. W.A. van Gool, neuroloog. Moonshot, Amsterdam: S.E. van Gool, MSc, econoom.

Contact M. Hafdi (m.hafdi@amsterdamumc.nl)

Belangenverstrengeling

Belangenconflict en financiële ondersteuning: geen gemeld.

Verantwoording

Henri van den Pol, MSc, senior data-analist, en dr. Ronald Luijk, consultant (beiden: Vektis, Zeist), leverden een waardevolle bijdrage in de totstandkoming van de database.

Auteur	Belangenverstrengeling
Melanie Hafdi	ICMJE-formulier
Edo Richard	ICMJE-formulier
Sophie E. van Gool	ICMJE-formulier
Eric P. Moll van Charante	ICMJE-formulier
W.A. (Pim) van Gool	ICMJE-formulier

Dit artikel is gepubliceerd in het dossier

Gezonde Zorg

Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?

Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.

ASK NTVG

Reacties

Bepaling luesreacties bij dementering nog routine?

Is het nog wel routine om bij dementering luesreacties te bepalen, in bloed en in de liquor? Ik kreeg 20 jaar geleden, toen ik nog werkte, wel eens de indruk dat dit niet consequent werd gedaan, bv. door geriaters. Ik mis het in het artikel.
Bij voorbaat dank voor uw aandacht.

Wim Feikema, gepensioneerd neuroloog

reactie auteur

Beste collega Feikema,

In de eerdere en huidige richtlijnen voor dementie is de antistofbepaling van neurolues inderdaad niet standaard opgenomen. Wel adviseert de commissie om in specifieke gevallen (e.g. een snel progressief beloop, visuele hallucinaties, vroege gedragsveranderingen, risicoanamnese) om lues serologie te bepalen. In het huidige onderzoek hadden wij helaas geen gegevens beschikbaar over verrichte laboratorium diagnostiek, waardoor ik u het antwoord op de vraag ‘hoe vaak’ dit in de huidige praktijk uitgevoerd wordt schuldig moet blijven.

Hartelijke groet,
Melanie Hafdi, arts-onderzoeker

vervolg

Beste collega Hafdi,

Dank voor uw antwoord op mijn reactie op het artikel ‘Praktijkvariatie in aanvullend onderzoek bij dementie’.

Lues blijft een verraderlijke ziekte waar we steeds op bedacht moeten blijven, vooral omdat bij tijdige ontdekking therapie met penicilline zeer succesvol kan zijn. Van belang om te weten is ook dat de verschijnselen van het zg. primaire en secundaire stadium zeer gering kunnen zijn en soms zelfs geheel kunnen ontbreken. De late stadia van vasculaire lues met cardiale symptomen en neurovasculaire verschijnselen treden pas op na 10 jaar en de late neurologische ziekten als tabes dorsalis en dementia paralytica nog later (na 15 à 20 jaar). Dat betekent dat wanneer iemand bv. op 55 jarige leeftijd lues oploopt en dat mogelijk nooit heeft geweten, zij of hij rond 70 jaar kan gaan dementeren als gevolg van lues. Het is duidelijk dat die diagnose zo vroeg mogelijk moet worden gesteld. Uit fig.1 van het artikel blijkt dat gemiddeld maar in ong. 7 % van de gevallen liquor-onderzoek is gedaan. Het werd waarschijnlijk dus alleen op indicatie gedaan zoals u in uw antwoord ook lijkt te suggereren. Hoe vaak zou die indicatie vermoeden op lues zijn geweest? En wat waren eventuele andere redenen?
Bij ons was het routine bij elk onderzoek van de liquor behalve celgetal, eiwit, eiwitspectrum en cytologie, ook de luesreacties te laten onderzoeken.
Ik herinner mij een geval waarbij deze bij verrassing positief waren en ook een geval van een man met klinische verschijnselen van dementia paralytica waar dit, eigenlijk vanzelfsprekend, ook het geval was.
Ik vrees toch dat het met de tegenwoordige dominantie van neuropsychologisch en beeldvormend onderzoek en de geringe kennis van de nu zo zeldzame vormen van neurosyfilis de kans niet zo klein is dat deze diagnose wordt gemist en dat het bewustzijn hiervan bij de artsen onder de oppervlakte blijft.

Met hartelijke groet,

Wim Feikema